वनस्पतींना द्विपद नावे देण्याची प्रथा सर्वमान्य झाल्यानंतर नामकरणासाठी मोठ्या प्रमाणावर सूचना येऊ लागल्या. त्यात वनस्पतिशास्त्रज्ञांच्या सन्मानार्थ अनेक नावे आली. त्याचप्रमाणे वनस्पतींचे राहण्याचे ठिकाण, स्थानिक नावे, विशेष किंवा विलक्षण गुण यांचाही विचार त्यामध्ये झाला. त्यांपैकी काही उदाहरणे पुढीलप्रमाणे :
सामान्य नाव | शास्त्रीय नाव | |
वनस्पतिशास्त्रज्ञांवरून प्रजातींना दिलेली नावे | गोरखचिंच | डॉ. अँडनसोनिया – अँडनसोनिया डिजिटाटा (Dr. Adanson – Adansonia, digitata) |
जेली बिन वृक्ष /वेडी बाभूळ | प्रा. पार्किन्सन – पार्किन्सोनिया ॲक्युलेटा Prof. Parkinson – Parkinsonia aculeata. | |
जातींना दिलेली नावे | लसूण चिवे | हुकर – ॲलियम हुकेरी Hooker – Allium hookeri |
सांतापाव – इंडिगोफेरा सांतापाऊइ Santapau – Indigofera santpaui | ||
जीवनपुत्र, पुत्रंजीवी | रॉक्सबर्ग – पुत्रंजीवी रॉक्सबर्गी Roxburgh – Putranjiva roxburghii | |
नांदरूक | बेंजामिन –फायकस बेंजामिनिया Benjamin – Ficus benjmina | |
दे कँडोल –यूजेनिया कँडोलियाना de Candolle – Eugenia candolleana | ||
अर्जुन वृक्ष अर्जुनसादडा(संस्कृत) | अर्जुन – टर्मिनालिया अर्जुना Arjun – Terminalia arjuna | |
शेंदरी भोकर | सेबॅस्टियन – कॉर्डिया सेबेस्टिना Sebastian – Cordia sebestina | |
प्रदेशावरून जातींना दिलेली नावे | आंबा | इंडिया – मँजिफेरा इंडिका Mangifera indica |
नेपाळ –ॲल्नस नेपालेन्सिस Alnus nepalensis | ||
वड | बंगाल –फायकस बेंगॉलेन्सिस Ficus benghalensis | |
मोई, शिमटी, शेमट, शिंटी | कोरोमंडल – लॅनिया कोरोमंडलिका Lannea coromandelica | |
माशिपत्री | मद्रास – ग्रँगीआ मद्रासपटना Grangea madraspatana | |
काफे | अरब – कॉफीया अरेबिका Coffea arabica | |
खाकण, पिलु | पर्शिया – सॅल्व्हॅडोरा पर्सिया Salvadora persica | |
पोपटी, फोपटी, चिरबोट | पेरू – Physalis peruviana | |
पॅरा रबर वृक्ष | ब्राझील – हेव्हीया ब्राझिलिएन्सिस Hevea braziliensis | |
प्रवासी वृक्ष | मादागास्कर – रॅव्हीनॅला मादागास्करिएन्सिस Ravenala madagascariensis | |
चहा वनस्पती | चीन – थीआ सायनेन्सिस Thea sinensis | |
कैलासपती, नागलिंगम वृक्ष | गयाना – कूरोपिटा गायनेन्सिस Couropita guianensis | |
निसर्गात आढळणाऱ्या ठिकाणावरून जातीवाचक नावे. | ||
वालुकामय प्रदेशावरून | अमोफिला अरेनारिया Ammophila arenaria एन्सेफॅलार्टास अरेनारियस Encephalartos arenarius | |
समुद्री प्रदेशावरून | तिवर, तवीर | अविसेन्निया मारिना Avicennia marina |
समुद्री तटावरून | सुंदरी | हेरिटिएरा लिटोरॅलिस Heritiera littoralis |
नदी – ओढ्याजवळ | रानकणेर, रावण काणेर | होमोनोइका रिपारिआ Homonoia riparia |
खेड्याजवळील (खेड्यात काम्प करणे यावरून) | ब्रासिका कम्पेस्ट्रीस Brassica campestris | |
रानावनातील | खारीकखरी, खर्जूर, खर्जूरी शिंद, शिंदी | फीनिक्स सिल्व्हेस्ट्रीस Phoenix sylvestris |
सामान्य बीच | फॅगस सिल्व्हॅटिका Fagus sylvatica | |
पानांच्या वर्णनाप्रमाणे | काकड काकड | गारुगा पिनॅटा Garuga pinnata |
करंज | पोंगामिया बायपिनॅटा Pongamia bipinnata | |
गोरख चिंच | अँडन्सोनिया डिजिटाटा Adansonia digitata | |
बुद्ध वृक्ष | पॉलिअल्थिया लाँगिफोलिया Polyalthia longifolia | |
डक बटाटा | सॅजिटरिया लॅटिफोलिया sagittaria latifolia | |
किंडल, किंजल | टर्मिनालिया क्रॅन्युलॅटा Terminalia crenulata | |
पानांच्या आयुष्याप्रमाणे | ||
ऋतुप्रमाणे पानगळ | कारिरा | काप्पारिस डेसिडूआ Capparis decidua |
अल्पायुषी | यूफोर्बिया कॅडूसीफोलिया Euphorbia caducifolia | |
खोडाच्या वर्णनाप्रमाणे | ||
सरळ वाढणारे | कबुतर बेरी, नीलकंठा | डुरांटा इरेक्टा Duranta erecta |
पसरत रांगणारे | माका | इक्लिप्टा प्रोस्ट्रेट Eclipta prostrate |
रांगत चढणारे | गरुडवेल | डेरिस स्कॅन्डेन्स Derris scandens |
चौकोनी | व्हायटिस क्वान्ड्रॅगुलॅरिस Vitis quandrangularis | |
मोठे, भव्य | अरेबोरिया – ग्मेलिआ अर्बोरीया Gmelina arborea, टेक्टोना ग्रॅंडिस Tectona grandis, कॅलोट्रॉपिस गिगान्टीया Calotropis gigantea | |
फुला-फळांच्या रंगावरून | प्लुमेरिआ अल्बा Plumeria alba, | |
व्हिन्का रोझिया Vinca rosea | ||
बौहिनिया पुर्पुरिया Bauhinia purpurea | ||
धार्मिक | फायकस रिलिगिओसा Ficus religiosa | |
ऑसिमम सँक्टम Ocimum sanctum | ||
औषधी | होलाऱ्हिना ॲन्टिडिसेन्टेरिका Holarrhena antidysenterica | |
सिनॅमोमम कॅम्फोरा Cinnamomum camphora | ||
विठानिया सोम्निफेरा Withania somnifera | ||
वास – गंधयुक्त | ड्रॅसीना फ्रॅग्रन्स Dracaena fragran | |
मॅपिआ फेटिडा Mappia foetida | ||
स्टर्क्युलिया फेटिडा Sterculia foetida . | ||
सूर्याशी संबंधित(प्रजाती नावे) | हेलिअँथस ॲनस Helianthus annus | |
हेलिओट्रॉपियम इंडिकम Heliotropium indicum | ||
अतिसुंदर फुलांचा | ग्लोरिसा सुपर्बा Gloriosa superba | |
स्थानिक नावावरून | ||
(प्रजाती) | पुत्रंजीवी रॉक्सबर्गी Putranjiva roxburghii | |
(जाती) | कॅरिसा क्रँडस Carissa crandas | |
सीड्रस डीओडारा Cedrus deodara | ||
यूफोर्बिया तिरुकली (तमिळ थीरुकाल्ली – एक दुधी चिकाचे पवित्र झुडूप) Euphorbia tirucalli. | ||
तेलयुक्त | ||
(प्रजाती) | ओलीआ डायोइका Olea dioica | |
(जाती) | सॅल्व्हॅडोरा ओलीओइडस Salvadora oleoides | |
मोरिंगा ओलीफेरा Moringa oleifera | ||
साखरयुक्त | ||
(प्रजाती) | सॅकॅरम ऑफिसिनॅरम Saccarum officinarum. | |
साबणासारखा फेस देणारे | ||
(प्रजाती) | सॅपोनॅरिया ऑफिसिनॅलिस Saponaria officinalis | |
मानवी इंद्रिये | ||
(प्रजाती) | कार्डिओस्पर्मम हॅलिकाकाबम Cardiospermum halicacabum | |
निर्लज्ज भुइछत्र | फॅलस इम्पुडिकस Phallus impudicus | |
(प्रजाती) | सुरण | ॲमॉर्फोफॅलस टिटॅनम Amorphophallus titanum |
बाजरी | पेनिसेटम टायफॉइडिअम Pennisetum typhoideum | |
गोकर्ण | क्लिटोरीआ टर्नेटीया Clitorea ternatea | |
(जाती) | अलायसिकार्पस व्हॅजिनॅलिस Alysicarpus vaginalis |
भाषांतरकार : शरद चाफेकर; समीक्षक : डॉ.बाळ फोंडके.