चंद्राभ्यास प्राणायाम
प्राणायामात जेव्हा चंद्रनाडीने म्हणजे डाव्या नाकपुडीने पूरक व रेचक केला जातो, त्यास चंद्राभ्यास किंवा चंद्रभेदन प्राणायाम असे नाव आहे. चंद्रनाडीने ...
सूर्यभेदन प्राणायाम
हठयोगाच्या परिभाषेनुसार ‘सूर्य’ म्हणजे ‘सूर्यनाडी’ अर्थात ‘उजवी’ नाडी व ‘चंद्र’ म्हणजे ‘चंद्रनाडी’ अर्थात ‘डावी’ नाडी. हठयोगात शरीराच्या उजव्या भागाचा निर्देश ...
सहित प्राणायाम
हठयोगप्रदीपिकेत प्राणायामाचे पूरक, रेचक व कुंभक असे तीन प्रकार आणि कुंभकाचे सहित व केवल हे दोन उपप्रकार सांगितले आहेत (प्राणायामस्त्रिधा ...
केवली प्राणायाम
घेरण्डसंहितेत निर्दिष्ट केलेल्या आठ प्रकारच्या कुंभकांपैकी ‘केवलकुंभक’ हा शेवटचा व प्रमुख कुंभक होय. केवलकुंभक म्हणजेच केवली प्राणायाम. तो ‘पूरक-रेचका’शिवाय होतो, ...