
राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल
राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन कायदा (२००५) च्या प्रकरण ८ च्या कलम ४४ अन्वये २००६ साली राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (एनडीआरएफ) ची ...

राष्ट्रीय सामर्थ्य
राष्ट्रीय सामर्थ्य हे राष्ट्र-राज्याच्या राष्ट्रहिताचे रक्षण करू शकण्याच्या क्षमता दर्शवते. राष्ट्रीय सामर्थ्याच्या पारंपरिक व्याख्यांनी ‘सैनिकी क्षमता हा महत्त्वाचा घटक आहे’ ...

राष्ट्रीय सुरक्षा
राष्ट्रीय सुरक्षा म्हणजे पायाभूत मुल्यांचे राष्ट्रीय सामर्थ्य वापरून केल्या गेलेले रक्षण होय. त्यामुळेच ती बहुआयामी असून तिचे सैन्य, राजकीय, आर्थिक, ...

राष्ट्रीय सुरक्षा धोरण
राष्ट्रीय सुरक्षा धोरण हे राष्ट्रीय सुरक्षेची आणि त्यायोगे राष्ट्र-राज्यांच्या राष्ट्रहिताचीसुद्धा काळजी घेते. सुरक्षा प्रश्नांचा अनेकमितीय दृष्टिकोन समजावण्यासाठीच ‘संरक्षण’ धोरण आणि ...

रासायनिक युद्ध
प्रस्तावना : रासायनिक युद्धपद्धतीमध्ये रसायनांचा, त्यांच्या वैषिक गुणधर्माला अनुसरून, शस्त्रास्त्र म्हणून वापर केला जातो. रासायनिक शस्त्रास्त्रे अत्यंत सहज रीतीने वायू, ...

लोंगेवालाची लढाई
भारत-पाकिस्तान १९७१ च्या युद्धातील एक लढाई. पार्श्वभूमी : नोव्हेंबर १९७१ मध्ये पूर्व पाकिस्तान हातातून जाणार याची जाणीव झाल्यानंतर भारताच्या पश्चिम सीमेवरील ...

वन बेल्ट वन रोड
वन बेल्ट वन रोड हा २१व्या शतकातील चीनच्या परराष्ट्र धोरणाचा महत्त्वपूर्ण प्रकल्प होय. व्यापार-गुंतवणूक आणि पायाभूत सुविधा निर्मिती यांच्यामार्फत आशिया, ...

वलाँगची लढाई
भारत-चीन १९६२च्या युद्धातील एक लढाई. तवांग विभागानंतर दुसऱ्याच दिवशी चिनी सैनिकांनी नेफाच्या सर्वांत पूर्वेतील लोहित विभागवरही २१ ऑक्टोबरला आक्रमण केले ...

वाळवंटी प्रदेशातील युद्धपद्धती
भूभागाचे वैशिष्ट्य : डावपेच (Tactics) आणि पुरवठाव्यवस्था (Logistics) या दोन्हींवर भूमितलाच्या स्वरूपाचा गहन परिणाम होतो. त्यामुळे वेगवेगळ्या प्रदेशांतील युद्धपद्धती तेथील ...

विजयसिंह शेखावत
शेखावत, विजयसिंह : (१ ऑक्टोबर १९३६). भारताचे माजी नौसेनाप्रमुख. त्यांचा जन्म भिवानी (हरयाणा राज्य) येथे झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव धरमपाल ...

वॉटर्लूची लढाई
आजतागायत होऊन गेलेल्या अद्वितीय सेनापतींमधील फ्रान्सचा अग्रणी सेनापती नेपोलियन बोनापार्ट आणि ब्रिटनचा धुरंधर सेनाप्रमुख ड्यूक ऑफ वेलिंग्टन आणि त्याचे मित्रपक्ष ...

व्ही. के. सिंग
सिंग, विजयकुमार : (१० मे १९५१). भारतीय भूसेनेचे चोविसावे सेनाप्रमुख आणि पहिले प्रशिक्षित कमांडो. त्यांचा जन्म लष्कराची परंपरा असलेल्या कुटुंबात ...

शांघाय सहकार्य संघटना
पार्श्वभूमी : चीन, कझाकस्तान, किर्गिझस्तान, रशिया आणि ताजिकिस्तान या पाच देशांच्या नेत्यांनी १९९६मध्ये ‘शांघाय–५’ या संघटनेची स्थापना केली होती. त्यानंतर ...

शीतयुद्ध ‒ भाग १
ठळक गोशवारा : दुसऱ्या महायुद्धानंतर अमेरिका व सोव्हिएट युनियन आणि त्यांचे मित्रगट यांच्यात झालेला संघर्ष. प्रास्ताविक : पहिले महायुद्ध (१९१४ ...

शैतान सिंग
सिंग, मेजर शैतान : (१ डिसेंबर १९२४‒१८ नोव्हेंबर १९६२). भारत-चीन संघर्षातील एक पराक्रमी सेनाधिकारी आणि परमवीरचक्राचे मरणोत्तर मानकरी. त्यांचा जन्म लष्करी परंपरा असलेल्या घराण्यात जोधपूर ...

सगत सिंग
सिंग, सगत : (१४ जुलै १९१९—२६ सप्टेंबर २००१). भारतीय सैन्यातील एक अतिशय बुद्धिमान आणि साहसी सेनाधिकारी. त्यांचा जन्म राजस्थानातील चुरू ...

सतीश कुमार सरीन
सरीन, सतीश कुमार : (१ मार्च १९३९). भारताचे भूतपूर्व हवाई दलप्रमुख. विशिष्ट पदक, अतिविशिष्ट सेवापदक आणि परमविशिष्ट सेवापदक यांचे मानकरी. जन्म ...

समुद्रगुप्त
समुद्रगुप्त : (इ.स. ३२० ‒ ३९६). गुप्त वंशातील सर्वश्रेष्ठ राजा म्हणून समुद्रगुप्त ओळखला जातो. पहिला चंद्रगुप्त व त्याची लिच्छवी राणी ...