(प्रस्तावना) पालकसंस्था : डेक्कन कॉलेज अभिमत विद्यापीठ, पुणे | समन्वयक : सोनल कुलकर्णी-जोशी | विद्याव्यासंगी : जगतानंद बा. भटकर
न्यिकलाई स्यिरग्येयेव्ह्यिच त्रुब्येत्स्कॉई (Nikolai Sergeyevich Trubetzkoy)

न्यिकलाई स्यिरग्येयेव्ह्यिच त्रुब्येत्स्कॉई

त्रुब्येत्स्कॉई, न्यिकलाई स्यिरग्येयेव्ह्यिच : ( १६ एप्रिल १८९० – २५ जून १९३८ ). प्रसिद्ध रशियन भाषावैज्ञानिक. त्यांचा जन्म रशियन सरदार ...
पराखंडकीय घटक (Fractional component)

पराखंडकीय घटक

पराखंडकीय घटक : भाषेतील ध्वनिव्यवस्थेच्या घटकांमधे स्वर आणि व्यंजन या प्रमुख घटकांबरोबरच काही पराखंडकीय घटकही असतात. बोलीभाषांमध्ये हे घटक भाषा ...
पिजिन (Pidgin)

पिजिन

मर्यादित शब्दसाठा, सुलभ व्याकरण आणि संदेशवहनाला (कम्युनिकेशन) सोपी अशा मिश्रभाषा.पिजिन या मिश्रभाषा मूलतः फक्त बोलीभाषा किंवा जनभाषा (लिंग्वा फ्रँका) आहेत ...
प्रातिशाख्य ग्रंथ (Pratishakhya Granth)

प्रातिशाख्य ग्रंथ

प्रातिशाख्य ग्रंथ : वेदमंत्रांच्या उच्चारणशास्त्राशी संबंधित एका प्राचीन ग्रंथ प्रकाराचे नाव. या ग्रंथांमध्ये वेदांच्या प्रत्येक शाखेशी संबंधित उच्चारणाबद्दलचे निरनिराळे नियम ...
प्रादेशिक भाषा-वाङ्मयांचा उदय (The rise of regional languages and literatures)

प्रादेशिक भाषा-वाङ्मयांचा उदय

प्रादेशिक भाषावाङ्मयांचा उदय : वेदग्रंथांचे परमोच्च स्थान व संस्कृत भाषेचे देववाणी म्हणून महत्त्व प्रतिपादन करून वैदिक-हिंदु परंपरेने जरी सुरुवातीला जैन-बौद्धांच्या ...
बेद्रिच ह्‌रॉझ्नी  (Friedrich Hrozny)

बेद्रिच ह्‌रॉझ्नी

ह्‌रॉझ्नी, बेद्रिच : (६ मे १८७९–१८ डिसेंबर १९५२). चेक पुरावशेषविद् आणि प्राच्यविद्या पंडित. त्याने हिटाइट (हित्ती) क्यूनिफॉर्म बेद्रिच ह्‌रॉझ्नी (कीलमुखी) ...
बोधात्मक भाषाविज्ञान (Cognitive Linguistics)

बोधात्मक भाषाविज्ञान

भाषेचा आकलनाच्या दृष्टीकोनातून अभ्यास करणारी भाषा विज्ञानातील एक अभ्यासपद्धती . १९७० च्या दशकात निर्माण झालेली, गेल्या अर्धशतकभर  विकसित होत असणारी ...
भगवानलाल इंद्रजी (Bhagwanlal Indraji)

भगवानलाल इंद्रजी

भगवानलाल इंद्रजी : (७ नोव्हेंबर १८३९ – १६ मार्च १८८८) प्रख्यात भारतविद्याविशारद, प्राचीन भारतीय इतिहास संशोधनामध्ये ज्या संशोधकांनी बहुमोल कामगिरी ...
भाषा पुनरुज्जीवन (Language Revitalization)

भाषा पुनरुज्जीवन

भाषा पुनरुज्जीवन : भाषा पुनरुज्जीवन ह्या प्रक्रियेची व्याख्या लोपप्राय किंवा सुप्त/ निष्क्रिय भाषेची संभाषक-संख्या वाढवणे व तिच्या वापराची क्षेत्रे विस्तृत ...
भाषांतर (Translation)

भाषांतर

भाषांतर : केवळ संस्कृतीच्या अंगाने विचार केला तर भाषांतर म्हणजे दुसरी भाषा.प्रत्यक्षात मात्र भाषांतर ही संज्ञा एका विशिष्ट प्रकारच्या संप्रेषणाकरिता ...
भाषाप्रभेदात्मक दृष्टीकोन (Typological Approach to Language))

भाषाप्रभेदात्मक दृष्टीकोन

शब्दांची रचना, वाक्यांतर्गत पदांचा क्रम अशा भाषिक गुणधर्मांच्या आधारे भाषांचे वर्गीकरण करण्याची पद्धती. भाषाविज्ञानामध्ये भाषांचे वर्गीकरण हे तीन दृष्टीकोनांतून केले ...
भाषावापरशास्त्र (Pragmatics)

भाषावापरशास्त्र

भाषावापरशास्त्र : आधुनिक भाषाविज्ञानात अर्थ संकल्पनेचा उदय फार उशिरा झाला, वाक्याची संरचना फक्त निर्दोष असून भागत नाही तर ती अर्थपूर्ण ...
भाषिक कृती (Speech Acts)

भाषिक कृती

उच्चारणाद्वारे केल्या जाणाऱ्या कृती म्हणजे भाषिक कृती. माणूस भाषेचा उपयोग फक्त माहिती देण्यासाठी करतो असे नाही तर भाषेद्वारे काही वेळा ...
भाष्य (Bhashya)

भाष्य

भाष्य : स्वाभाविकपणे एखाद्या विषयाचे विवरणपूर्वक वर्णन करणे, अर्थ विस्ताराने सांगणे म्हणजे भाष्य होय.संस्कृत भाषेमध्ये प्राचीन काळापासून बरेच शास्त्रीय ग्रंथ ...
मनोवाद (Mentalism)

मनोवाद

आपल्याला एखाद्या गोष्टीचा बोध कसा होतो, आपण एखादी गोष्ट समजून घेताना त्यात कोणत्या ज्ञानात्मक प्रक्रिया अनुस्यूत असतात, आपण विचार कशाप्रकारे ...
मेवाती बोली (Mewati Dialect)

मेवाती बोली

मेवाती बोली : राजस्थानातील राजस्थानी भाषेची मेवाती ही एक बोली आहे. मेवात या भागावरून मेवाती हे नाव रूढ झाले. मेवात ...
यांत्रिक भाषांतर (Machine Translation)

यांत्रिक भाषांतर

मानवाच्या मदतीने किंवा मदतीशिवाय भाषांतराचे कार्य करणारे संगणकीय यंत्रप्रारूप. पाठाच्या एका नैसर्गिक भाषेतून दुसऱ्या भाषेत केल्या जाणाऱ्या कार्याचा संगणकीय अनुपयोग ...
योग्यता (Yogyata)

योग्यता

योग्यता : भाषेच्या स्वरूपाची तात्त्विक चर्चा अनेक प्राचीन संस्कृत शास्त्रीय ग्रंथात केली आहे. त्यांच्यामध्ये अर्थप्रक्रियेच्या संदर्भाने आकांक्षा, योग्यता आणि सन्निधि ...
रूपिम (Morpheme)

रूपिम

रूपिम : पारंपारिकदृष्ट्या भाषेचा विचार करताना ‘शब्द’ संकल्पनेला महत्त्व दिले जाते. पण भाषाशास्त्राच्या दृष्टीने भाषेचा विचार केल्यास ‘शब्द’ ही संकल्पना ...
लेनर्ड ब्लूमफील्ड (Leonard Bloomfield)

लेनर्ड ब्लूमफील्ड

ब्लूमफील्ड, लेनर्ड : ( १ एप्रिल १८८७ – १८ एप्रिल १९४९ ). अमेरिकन भाषावैज्ञानिक. आधुनिक भाषाविज्ञानामधील एका महत्त्वाच्या विचारसरणीचे प्रणेते ...