धवन, सतीश देवी दयाल : (२५ सप्टेंबर १९२० — ३ जानेवारी २००२). भारतीय अवकाश अभियंता आणि अवकाश शास्त्रज्ञ. त्यांना भारतातील प्रायोगिक द्रव गतिकी संशोधन शाखेचे जनक (‘एक्सपेरिमेंटल फ्लुईड डायनॅमिक्स रिसर्च’) म्हणून…
अनुदान हे सरकारच्या राजकोषीय धोरणाच्या अंमलबजावणीचे एक प्रमुख साधन आहे. वस्तू आणि सेवांच्या किमती कमी करण्यासाठी सरकारतर्फे प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष रीतीने दिले जाणारे आर्थिक साहाय्य म्हणजे अनुदान. अनुदान हे एक…
वेस्ट इंडीज बेटांपैकी लेसर अँटिलीसमधील दक्षिणेकडील वक्राकार द्वीपमालिकेला विंडवर्ड असे संबोधले जाते. विंडवर्डचा शब्दश: अर्थ म्हणजे वातसन्मुख दिशेला (वाऱ्याच्या दिशेला) असलेल्या बेटांचा समूह. विंडवर्ड बेट समूहात जवळपास ९० लहानमोठ्या बेटांचा…
कॅरिबियन समुद्रातील वेस्ट इडीज बेटांपैकी अँटिलीस द्वीपसमूहातील लहान बेटांची वक्राकार द्वीपमालिका. उत्तरेस व्हर्जिन बेटांपासून ते दक्षिणेस ग्रेनेडापर्यंत उत्तर-दक्षिण दिशेत पसरलेली ही प्रमुख द्वीपमालिका आहे. याशिवाय इतरही अनेक बेटांचा समावेश लेसर…
कॅरिबियन समुद्रातील वेस्ट इंडीज बेटांमधील अनेक बेटांचा समूह. वेस्ट इंडीजमधील बहामा वगळता उर्वरित सर्व बेटांना अँटिलीस या नावाने ओळखले जाते. अँटिलीस बेटे दक्षिणेस व पश्चिमेस कॅरिबियन समुद्राने, वायव्येस मेक्सिकोचे आखाताने,…
कॅरिबियन समुद्रातील वेस्ट इंडीज बेटांपैकी अँटिलीस द्वीपसमूहातील आकाराने सर्वांत मोठ्या बेटांचा समूह. अँटिलीस द्वीपसमूहाचे ग्रेटर अँटिलीस व लेसर अँटिलीस असे दोन भाग आहेत. ग्रेटर अँटिलीस बेटे संयुक्त संस्थानांच्या आग्नेय भागात…
वार्ष्णेय, उमेश : (२६ ऑक्टोबर १९५७). भारतीय रेणवीय जीवशास्त्रज्ञ. त्यांना भारताच्या सर्वोच्च सन्मानांपैकी वैज्ञानिकांच्या उत्कृष्ट योगदानाबद्दल देण्यात येणाऱ्या राष्ट्रीय विज्ञान पुरस्कांपैकी विज्ञान श्री या पुरस्काराने २०२४ रोजी सन्मानित करण्यात आले…
तमराज कथालू : तमराज कथालू ही तेलुगू लोककलेची एक नाट्यमय कला आहे, जी कथाकथन, संगीत, नृत्य, कविता, विनोद आणि दर्शन यांचा संगम आहे. "तमराज" हा शब्द "तंबूरा" या वाद्याच्या रूपातून…
कावम्मा कथा : तेलुगू लोकसाहित्यातील कावम्मा कथा हा एक अनन्य साहित्यप्रकार आहे. जो मातृदेवी कावम्माच्या पुराणकथा आणि मिथकांवर आधारित आहे. तेलुगू लोकजीवनात कावम्मा ही एक लोकप्रिय ग्रामदेवता (पेरांताळू) आहे, जी…
कालीपटनम रामाराव : ( ९ नोव्हेंबर १९२४- ३ जून २०२१). तेलुगू साहित्यातील ग्रामीण यथार्थवादी कथाकार. कालीपटनम रामाराव, ज्यांना साहित्यिक वर्तुळात 'कारा मास्तरू' म्हणून स्नेहाने संबोधले जाते, हे आंध्र प्रदेशातील एक…
महर्षी पतंजलींच्या योगसूत्रांवर अनेक व्याख्या आणि टीकाग्रंथ लिहिले गेले आहेत, त्यांमध्ये व्यासभाष्याचे योगदान अतिशय महत्त्वाचे आहे. महर्षी पतंजलींनी योगसूत्रांमध्ये वर्णन केलेल्या विषयांचे सखोल विवेचन व्यासभाष्यात केलेले आढळते. त्याचबरोबर अशा काही…
प्राचीन अभिजात कलांमधील प्रेरकता व अनुकरणीय आदर्श यांच्यावर आधारित असलेला पाश्चात्त्य कलेच्या इतिहासातील पुनरुज्जीवनवादी संप्रदाय याला कलाक्षेत्रातील अभिजाततावाद अशा एका संज्ञेने ओळखले जाते. काटेकोर अर्थाने, अथेन्स या प्राचीन नगरीमधील ख्रिस्तपूर्व…
झिंगाडे, सुरेखा : (४ मार्च १९५१). भारतीय जीवरसायनशास्त्र आणि पेशी आवरण अभ्यासक. त्यांचे कर्करोगासंदर्भातील जीवशास्त्र, रक्ताच्या कर्करोगाशी संबंधित मज्जारज्जू, पेशी आवरणातली प्रथिने आणि तोंडाच्या कर्करोगासाठी कारणीभूत प्रोटिऑमिक्स असे संशोधनक्षेत्र आहे.…
पामा-न्युंगन भाषासमूहातील भाषांचा एक उपसमूह. या भाषासमूहाचा प्रसार ऑस्ट्रेलियाच्या मध्य आणि उत्तर भागातील विशेषतः नॉर्दर्न टेरिटरी आणि साउथ ऑस्ट्रेलिया या राज्यामध्ये दिसून येतो. हा प्रदेश प्रामुख्याने वाळवंटी आणि अर्ध-वाळवंटी असून…
अवटु ग्रंथी पृष्ठवंशीय प्राण्यांमधील सर्वांत मोठ्या अंतःस्रावी ग्रंथींपैकी एक आहे. पियुषिकेच्या नियंत्रणाखाली अवटु ग्रंथी चयापचय (Metabolism) व ऊर्जा निर्मिती या मूलभूत प्रक्रिया नियंत्रित करते. पियुषिका व अवटु ग्रंथी यांमधील संदेशवहनाच्या…