औद्योगिक सांडपाणी शुद्धीकरणाच्या भौतिक पद्धती, रासायनिक पद्धती आणि जैविक पद्धती यांपैकी सदर नोंदीत रासायनिक व जैविक पद्धतींची माहिती घेण्यात आली आहे. सामू बदलणे : शुद्धीकरणाच्या ज्या प्रक्रियांमध्ये पाण्याचा सामू हा…
एक प्रसिद्ध शिवरूप. लोककथेनुसार मूळची स्वर्गात असलेली गंगा नदी भगीरथाने अथक प्रयत्नांनी पृथ्वीवर आणली आणि तिचा भार शिवशंकरांनी आपल्या शिरावर घेतला. शिवाच्या या रूपास ‘गंगाधर’ म्हणतात. त्याबाबत प्रसिद्ध असलेली कथा…
महाराष्ट्रातील पुणे जिल्ह्याच्या शिरूर तालुक्यातून वाहणाऱ्या घोड नदीवरील चिंचणी गावालगत असलेले एक मातीचे धरण. यास पाव किंवा पावा किंवा चिंचणी धरण असेही संबोधले जाते. घोड नदी ही भीमा नदीची प्रमुख…
पृथ्वीच्या अक्षाचे उत्तर टोक म्हणजेच उत्तर ध्रुव होय. पृथ्वी गोलाकार असून ती आपल्या अक्षाभोवती म्हणजेच स्वत:भोवती पश्चिमेकडून पूर्वेस फिरते. पृथ्वीच्या मध्यातून जाणारा तिचा परिवलन अक्ष उत्तरेस ज्या बिंदूवर भूपृष्ठाला छेदतो,…
पृथ्वीच्या मध्यातून उत्तर-दक्षिण जाणाऱ्या काल्पनिक रेषेला तिचा परिवलन अक्ष म्हणतात व या परिवलन अक्षाभोवती पृथ्वी पश्चिमेकडून पूर्वेकडे फिरत असते, त्याला भ्रमणाक्ष म्हणतात. या भ्रमणाक्षाचे दक्षिण टोक म्हणजेच दक्षिण ध्रुव असून…
कोल्हटकर, बाळ : (२५ सप्टेंबर १९२६ -३० जून १९९४). मराठी व्यावसायिक रंगभूमीच्या काळातील महत्त्वाचे नाटककार. बाळ कोल्हटकरांनी मध्यमवर्गीय माणसाच्या मनातील सुख-दु:ख, स्वप्ने आणि वास्तव आपल्या नाटकांतून अतिशय जिव्हाळ्याने मांडले. त्यांची…
सजीवांच्या वर्गीकरणासाठी रॉबर्ट व्हिटेकर (Robert Whittaker) यांनी प्रतिपादित केलेल्या पंचसृष्टींपैकी (मोनेरा, प्रोटिस्टा, फंजाय/कवक, प्राणी आणि वनस्पती) ही एक सृष्टी आहे. या सृष्टीत कवके किंवा बुरशी यांचा समावेश होतो. आढळ :…
औद्योगिक सांडपाण्याच्या शुद्धीकरणाच्या भौतिक, रासायनिक व जैविक पद्धतींनुसार घटक प्रचालन व घटक प्रक्रिया असे दोन गटांत वर्गीकरण करता येते. घटक प्रचालन (Unit operations) : या गटात केवळ भौतिक प्रक्रियांचा वापर…
नारायण विनायक कुळकर्णी (गोविंदानुज) : मराठी साहित्य आणि नाट्यक्षेत्रात ‘गोविंदानुज’ या टोपणनावाने ख्याती पावलेले नारायण विनायक कुळकर्णी हे विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धातील लेखक. नाटककार, कादंबरीकार, कवी, कथाकार आणि चित्रपट-पटकथालेखक अशा विविध…
कवठेकर, दत्त रघुनाथ : (१८ सप्टेंबर १९०२ ते १६ ऑगस्ट १९७९). कथाकार, कादंबरीकार. जन्म वाई येथे. मॅट्रिकची परीक्षा उत्तीर्ण झाल्यावर सैन्यातील कोष खात्यात नोकरी, सुरुवातीची चार वर्षे भारताबाहेर मेसापोटेमिया, इराण…
ॲडिपिक अम्ल हे संयुग हेक्झेनडायोइक अम्ल, हेक्झेन -१,४-डायोइक अम्ल, ब्युटेन-१,४-डायकार्बॉक्झिलिक अम्ल, १,४- ब्युटेनडायकार्बॉक्झिलिक अम्ल या नावांनी देखील ओळखले जाते. औद्योगिक दृष्टिकोनातून ते महत्त्वाचे डायकार्बॉक्झिलिक अम्ल आहे. याचे रासायनिक सूत्र C6H12O4…
सस्तन प्राण्यांच्या मार्सुपिलियाफॉर्मिस (मेटॅथेरिया) या एकपूर्वजी गटाच्या मार्सुपिलिया वर्गातील प्राण्यांना शिशुधान प्राणी म्हणतात. मार्सुपियल हे नाव मार्सुपियम या लॅटिन नावावरून घेतलेले आहे. ‘मार्सुपियम’ म्हणजे पिशवी. मार्सुपियम म्हणजे शिशुधानीमध्ये अंडी ,…
अधिवृक्क ग्रंथी ही पृष्ठवंशीय प्राण्यांमधील महत्त्वाची अंतःस्रावी ग्रंथी आहे. अधिवृक्क ग्रंथी ही चयापचय (Metabolism) रक्तदाब, रक्तातील पाणी व क्षारांचे प्रमाण यांचा समतोल राखण्याचे काम करते. तसेच अधिवृक्क ग्रंथीची संप्रेरके प्रतिरक्षण…
अपृष्ठवंशी उपसंघातील केवळ सागरी पाण्यात अधिवास असलेल्या सजीवांचा संघ. त्यांच्या शरीरावर बाह्य किंवा त्वचेमध्ये आधारासाठी चकत्या, कंटक, शल्क किंवा लहान गाठी असतात. सांगाडा बहुधा कॅल्शियम कार्बोनेटाने बनलेला असतो. ग्रीक भाषेत…
खडसे, महादेवराव : (१६ फेब्रुवारी १९३१ - १२ मार्च २०१७ ). महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध सनई वादक. विदर्भातील एकमेव सनई वादक म्हणून त्यांची ख्याती आहे. त्यांचे पूर्ण नाव महादेवराव हंगुजी खडसे असे…