शंख घोष (Shankh Ghosh)

शंख घोष : ( ५ फेब्रुवारी १९३२ ते २९ एप्रिल २०२१).  भारतीय भाषांतील सुप्रसिद्ध बंगाली कवी . त्यांचा जन्म  ‘चांदपूर’ या तत्कालीन बंगाल  प्रेसिडेन्सीमधील छोट्या गावी झाला होता. त्यांचे प्राथमिक…

डेरॉन ऐसमोग्लू (Daron Acemoglu)

ऐसमोग्लू, डेरॉन (Acemoglu, Daron) : (३ सप्टेंबर १९६७). आर्मेनियन वंशाचे प्रसिद्ध तुर्की-अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ आणि २०२४ च्या नोबेल स्मृती पुरस्काराचे सहमानकरी. त्यांचा जन्म तुर्कस्थानमधील इस्तांबुल येथे झाला. त्यांचे वडील केवोर्क असेमोग्लू…

बाबासाहेब आंबेडकरांचे आर्थिक विचार (Economic Thoughts of Babasaheb Ambedkar)

भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि विख्यात अर्थतज्ज्ञ यांनी विविध आर्थिक विषयांवर विचार मांडलेत. त्यांचे आर्थिक विचार, धोरणे आणि कृती अत्यंत महत्त्वाची असून ती आजही भारतात उपयुक्त आहे. त्यांनी राजस्वविषयक सांगितलेले…

जगनाडे महाराज (Jagnade Maharaj)

जगनाडे, संत संताजी महाराज : (८ डिसेंबर १६२४—?१६८८?). संत तुकाराम महाराजांनी रचलेल्या अभंगांचे लेखनिक व संग्राहक; संत तुकारामांच्या भजन-कीर्तनातील १४ टाळकऱ्यांपैकी एक प्रमुख टाळकरी आणि वारकरी संप्रदायातील तुकारामांच्या प्रभावळीतील संतकवी.…

गोविंददास मन्नुलाल श्रॉफ (Govinddas Munnulal Shroff)

श्रॉफ, गोविंददास मन्नुलाल (Shroff, Govinddas Munnulal) : (२४ जुलै १९११ – २१ नोव्हेंबर २००२). बिटिशांकित हिंदुस्थानातील हैदराबाद संस्थानामधील जनतेच्या मुक्तिलढ्याचे एक नेते व स्वामी रामानंद तीर्थ यांचे निकटचे सहकारी. त्यांचा जन्म विजापूर (कर्नाटक…

बार्बरा डामरॉश (Damrosch, Barbara)

डामरॉश, बार्बरा : (१९४२). अमेरिकन व्यावसायिक उद्यानविद्या तज्ज्ञ. त्या एक लेखिका आणि फोर सीझन फार्म या नावाने असणाऱ्या कृषिक्षेत्राचे सह-संस्थापक आहेत. डामरॉश यांचे प्राथमिक आणि माध्यमिक शिक्षण न्यू यॉर्क येथील…

Read more about the article स्वार्टक्रान्स गुहा (Swartkrans Cave)
उत्खनन स्तर (मेंबर), स्वार्टक्रान्स गुहा.

स्वार्टक्रान्स गुहा (Swartkrans Cave)

दक्षिण आफ्रिकेतील एक प्रसिद्ध पुरातत्त्वीय आणि जागतिक वारसा स्थळ. मानवजातीच्या उत्क्रांतीसंदर्भात दक्षिण आफ्रिकेची राजधानी जोहान्सबर्गच्या (जोहॅनिसबर्ग) पश्चिमेस स्थित काही महत्त्वपूर्ण स्थळे असणाऱ्या प्रदेशाला मानवी उत्क्रांतीचा पाळणा (Cradle of Humankind) असे…

सायमन जॉन्सन (Simon Johnson)

जॉन्सन, सायमन (Johnson, Simon) ꞉ (१६ जानेवारी १९६३). प्रसिद्ध अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ आणि २०२४ च्या नोबेल स्मृती पुरस्काराचे सहमानकरी. त्यांचा जन्म युनायटेड किंगडम मधील शेफील्ड येथे झाला. त्यांनी आपले शालेय शिक्षण…

मूलपेशी उपचार पद्धती (Stem cell treatment)

मूलपेशींचा वैद्यकीय उपचारासाठी वापर करण्याचे प्रयत्न १९७० पासून चालू आहेत. मूलपेशी उपचार पद्धतीचे पुढील प्रकार आहेत – (१) उपचारांसाठी रुग्णाच्याच शरीरातील मूलपेशी वापरल्या जातात तेव्हा त्याला ‘स्वपेशी उपचार’ (Autologous treatment)…

रिचर्ड अर्न्स्ट (Richard Ernst)

अर्न्स्ट, रिचर्ड : (१४ ऑगस्ट १९३३ — ४ जून २०२१). स्व‍िस रसायनशास्त्रज्ञ. अणुकेंद्रीय चुंबकीय अनुस्पंदन किंवा न्यूक्लीय चुंबकीय पंक्तीदर्शनाच्या (एनएमआर; High resolution Nuclear Magnetic Resonance; NMR) उच्च वियोजनावर तंत्रज्ञान विकसित…

मानवी यकृत (Human liver)

यकृत ही मानवी शरीरातील सर्वांत मोठी ग्रंथी आहे. यकृत हा शब्द संस्कृतमधील ‘यं करोति इति यकृत’ म्हणजेच नियमन किंवा नियंत्रण करणारी ग्रंथी अशा अर्थाने घेण्यात आला आहे. यकृताचा आकार पाचरीसारखा…

श्री मौनी विद्यापीठ (Shree Mouni Vidyapeeth)

महाराष्ट्राच्या कोल्हापूर जिल्ह्यातील गारगोटी (ता. भुदरगड) येथील एक विद्यापीठवजा शिक्षणसंस्था. ही संस्था इ. स. १९४६ मध्ये ‘मौनी विद्यामंदीर’ या नावाने गारगोटी येथे ग्रामीण शाळेच्या स्वरूपात स्थापन झाली. याचे श्रेय प्रिन्स…

बहुविध युग्मविकल्पी (Multiple Alleles)

एकाच क्रमांकाच्या गुणसूत्र जोडीतील समान जनुकाची जोडी म्हणजे युग्मविकल्पी होय. बहुपेशीय केंद्रकी (Eukaryotic) सजीवांमध्ये अनेक वेळा एका जनुकाचे एकाहून अधिक विकल्प आढळून येतात. हे विकल्प त्या जनुकाची नैसर्गिक वैकल्पिक रूपे…

एटना ज्वालामुखी (Etna Volcano)

मौंट एटना. इटलीच्या सिसिली बेटावरील एक जागृत (सक्रीय, क्रियाशील) ज्वालामुखी. ग्रीक शब्द ऐटने (मी जळत आहे - ‘I burn’) यावरून एटना हा शब्द आलेला आहे. जगातील प्रसिद्ध जागृत ज्वालामुखींपैकी हा…

हार्डी-वाईनबर्ग नियम/तत्त्व (Hardy-Weinberg principle)

सजीवांच्या समूह जनुकस्थिरता व उत्क्रांती यांस कारणीभूत ठरणाऱ्या घटकातील परस्परसंबंध स्पष्ट करणारे समीकरण म्हणजे हार्डी-वाईनबर्ग नियम होय. लैंगिक प्रजनन असणाऱ्या सजीवांमध्ये ‘सजीवांचा समूह’ (Population) हे अनुवंशिक बदल घडण्याचे आणि संक्रमित…