जनजाती, गिरीजन, विमुक्त जमाती, भटक्या जमाती आणि अनुसूचित जमाती (आदिवासी) यांच्या शैक्षणिक प्रगतीकरिता उघडण्यात आलेली निवासी विद्यालये म्हणजे आश्रमशाळा. भारत सरकारच्या व्याख्येनुसार ‘आश्रमशाळा या निवासीशाळा असून त्या आदिवासी समाजाची पुरेशी…
प्राचीन काळात यूरोपातील उत्तर समुद्र आणि बाल्टिक समुद्राच्या किनारी भागापासून भूमध्य समुद्र व एड्रिअ‍ॅटिक समुद्राच्या किनाऱ्यापर्यंत अंबर या खनिज पदार्थाचा व्यापार ज्या व्यापारी मार्गाने (रस्त्याने) केला जाई, त्या मार्गाला अंबर…
वेण्णा धबधबा. सातारा जिल्ह्यातील महाबळेश्वर या प्रसिद्ध थंड हवेच्या ठिकाणी असलेला धबधबा. महाबळेश्वर येथील सह्याद्री पर्वतरांगेत आढळणारा हा विलोभनीय धबधबा आहे. तो महाबळेश्वर बसस्थानकापासून महाबळेश्वर-पाचगणी रस्त्याच्या दिशेने सुमारे ६ किमी.…
भारतातील पहिले पुस्तकांचे गाव आणि एक पर्यटन स्थळ. लोकसंख्या ३,००० (२०२५ अंदाजे). हे गाव महाराष्ट्राच्या सातारा जिल्ह्यातील महाबळेश्वर तालुक्यात आहे. वाई शहरापासून पश्चिमेस सुमारे २० किमी., तर महाबळेश्वरपासून पूर्वेस १७…
महाराष्ट्रातील ‘मिनी काश्मीर’ म्हणून प्रसिद्ध असलेले एक पर्यटनस्थळ. सातारा जिल्ह्यातील महाबळेश्वर तालुक्यापासून आग्नेयीस सुमारे ३० किमी. अंतरावर निसर्गरम्य परिसरात हे गाव वसले आहे. सोळशी व कोयना या दोन नद्या तापोळ्याजवळ…
मध्य आशियातील किरगीझस्तान या देशाची राजधानी. लोकसंख्या ११,२७,७२० (२०२४ अंदाज). चू नदीखोऱ्यात, किरगीझ पर्वताच्या नजीक स. स. पासून ७५० ते ९०० मी. उंचीवर हे शहर वसलेले आहे. ग्रेट (बॉलशॉय) चू…
मध्यपूर्व आशियातील कॉटार देशाची राजधानी व देशातील सर्वांत मोठे शहर. लोकसंख्या अंदाजे ३,४४,९३९ (२०२५). देशाच्या एकूण लोकसंख्येच्या सुमारे ४०% पेक्षा जास्त लोक या महानगर प्रदेशात राहतात. पर्शियन आखाताच्या (इराणचे आखात)…
इंग्रजी भाषेत भारतातून प्रसिद्ध होणारे एक साप्ताहिक आणि जगप्रसिद्ध नियतकालिक. याची स्थापना इ. स. १९४९ मध्ये सचिन चौधरी या पत्रकाराने इकॉनॉमिक वीकली या मूळ नावाने केली होती. इकॉनॉमिक वीकलीचे १९६६…
स्वातंत्र्यापूर्वी भारतात हिशेब ठेवणे आणि हिशेब तपासणे ही दोन्ही कार्ये नियंत्रक व महालेखापरीक्षकांच्या (कन्ट्रोलर अँड ऑडिटर जनरल ऑफ इंडिया) यांच्या देखरेखीखाली व निर्देशानुसार पार पाडली जात असत. राष्ट्रीय आणीबाणीच्या काळात…
पारंपरिक लेखांकनामध्ये सध्याच्या काळानुसार मोठ्या प्रमाणावर बदल घडून येत आहेत. पारंपरिक लेखांकन हे व्यवसाय संस्थेच्या उत्पन्न आणि खर्च, नफा आणि तोटा यांचा लेखाजोगा ठेवण्याचे महत्त्वाचे काम करते; परंतु सध्याच्या काळाला…
क्रीडा किंवा खेळ सिद्धांतामधील एक पायाभूत संकल्पना. खेळाडूंना जेव्हा प्रतिस्पर्धी खेळाडूंचे डावपेच काय आहेत, याची पूर्ण कल्पना असूनसुद्धा ते आपले डावपेच न बदलता खेळत असेल, तर तो नॅशचा समतोल होतो.…
मूळ भाग वितरित केल्यानंतर जे शुल्लक भाग वितरित केले जाते, ते म्हणजे हक्क भाग; परंतु विद्यमान भागधारकाचे त्याने धारण केलेल्या भागांच्या प्रमाणात अभिदान (सबस्क्राईब) करण्याचे हक्क अंगभूत असतात. अशा प्रकारचे…
संगीत महाभारती विद्यालय ही भारतातील प्रमुख अकादमींपैकी एक नामांकित संस्था म्हणून संगीत शिक्षण आणि संशोधनाच्या जगात ओळखली जाते. १९५६ मध्ये ही संस्था आंतरराष्ट्रीय ख्यातीचे तबलावादक, संगीत शिक्षणतज्ञ आणि लेखक पद्मभूषण…
देशपांडे, वसंतराव बाळकृष्ण : (२ मे १९२० –३० जुलै १९८३). संगीतामध्ये सतत नाविन्याचा शोध घेत आणि आपली कला वेगळेपणाने जोपासत राहून संगीतातील व संगीत रंगभूमीवरील कारकीर्द गाजविणारे प्रसिद्ध कलाकार. वसंतराव…
प्रत्येक सजीवाची वाढ व जोपासना जीवनसत्त्वांवर अवलंबून असते. ब-समूह जीवनसत्त्वांचा समावेश जलविद्राव्य जीवनसत्त्वांमध्ये होतो. ब-समूह जीवनसत्त्वे ऊर्जानिर्मितीसंबंधी (Energy releasing) आणि रक्तवृद्धीसंबंधी (Haematopoietic) अशा दोन प्रकारात विभागली जातात. ऊर्जानिर्मिती प्रकारातील ब-समूह जीवनसत्त्वे…