Author: अदिती जोगळेकर

उभयचर वर्गातील अन्युरा (Anura; शेपटी विरहित) गणातील पीपीडी (Pipidae) कुलात झेनोपस या बेडकाच्या प्रजातीचा समावेश होतो. याला आफ्रिकी नखरी बेडूक ...

अधिवासातील नैसर्गिक घटकांची माहिती मिळवणे व ती आपल्या प्रजातीमधील अन्य सजीवांपर्यंत पोहोचवणे या क्रिया सजीवांना टिकाव धरण्यासाठी आवश्यक असतात. विशिष्ट ...

जैविक उत्परिवर्तके हा जनुकाच्या संरचनेत किंवा डीएनए क्रमामध्ये होणारे बदल घडवणाऱ्या घटकांचा एक प्रकार आहे. भौतिक उत्परिवर्तके आणि रासायनिक उत्परिवर्तके हे ...

किण्व (Yeast) हे दृश्यकेंद्रकी (Eukaryotic) एकपेशीय सजीव आहेत. पंचसृष्टी वर्गीकरणानुसार त्यांचा समावेश कवक सृष्टीत (Kingdom Fungi) केला जातो. किण्वाच्या सुमारे ...

अधश्चेतक ग्रंथी (अधोथॅलॅमस) अंत:स्त्रावी ग्रंथी-प्रणालीचा (Endocrine system) मध्यबिंदू मानली जाते. ही ग्रंथी चेतासंस्था (Nervous system) व अंत:स्त्रावी ग्रंथी-प्रणाली यांच्यामधील दुवा म्हणून ...

सजीवांच्या जीनोममध्ये इतर सजीवांचा डीएनए सामावून घेतला जातो. या प्रकारास रचनांतरण म्हणतात. विशेषत: जीवाणूसारख्या सजीवामध्ये डीएनए सामावून घेण्याची क्रिया मोठ्या ...

कृत्रिम रचनांतरण ही डीएनएमध्ये फेरबदल घडवण्याची एक प्रक्रिया आहे. कृत्रिम रचनांतरणामध्ये अनेक स्रोतांपासून मिळवलेले डीएनएचे तुकडे पुनर्संयोजित करून जीवाणूंमध्ये व्यक्त करवूनघेता ...

डीएनएबंधी विकरे ही पेशींमधील अत्यावश्यक विकरांपैकी एक आहेत. डीएनए प्रतिकरण (DNA replication), दुरुस्ती (DNA repair) आणि पुनर्संयोजन (DNA recombination) या प्रक्रियांमध्ये ही विकरे महत्त्वाची ...

जीवाणू स्वत:च्या पेशीमध्ये विषाणूची वाढ थांबवण्यासाठी विविध रेणवीय साधने (Tools) वापरतात. निर्बंधन विकरे हे त्यांपैकी एक महत्त्वाचे साधन आहे. या विकरांना निर्बंधन विकरे, निर्बंधन एंडोन्यूक्लिएज किंवा ...

पेशींमधील जैवरासायनिक प्रक्रिया विविध प्रथिनांद्वारे (Proteins) होतात. प्रथिन निर्मितीसाठी आवश्यक असलेली माहिती सजीवांच्या जनुकांमध्ये सांकेतिक स्वरूपात साठवलेली असते. डीएनए (DNA) आधारक्रम ...

बीटी कीटकनाशके एकात्मिक कीड नियंत्रणातील (integrated pest management) महत्त्वाचे जैविक घटक आहेत. बॅसिलस थुरिंजेन्सिस (Bacillus thuringiensis; Bt) या जमिनीतील जीवाणूपासून ...

मत्स्य वर्गातील अस्थिमत्स्य उपवर्गातील टेट्राओडोंटिफॉर्मिस (Tetraodontiformes) गणामध्ये या माशाचा समावेश होतो. पंखामध्ये अर (Finray) असलेल्या माशांतील त्वचेमध्ये काटे असलेल्या माशांपैकी ...

बॅसिलस थुरिंजेन्सीस जीवाणू : रचना बॅसिलस थुरिंजेन्सीस (Bacillus thuringiensis) हा मातीत नैसर्गिकरित्या आढळणारा, एक दंडगोलाकृती, ग्रॅम-पॉझिटिव्ह (Gram-positive) प्रकारचा जीवाणू आहे ...

झिब्राफिश ही उष्णकटिबंधातील गोड्या पाण्यातील माशांची एक प्रजाती आहे. या माशाचा समावेश सायप्रिनिडी (Cyprinidae) कुलातील डॅनिओ (Danio) या गणात होतो ...

सस्तन वर्गाच्या कृदंत (Rodentia) गणातील क्रिसेटिडी (Cricetidae) कुलातील ६८१ जातींपैकी सीरियन हॅमस्टर (Syrian hamster) किंवा गोल्डन हॅमस्टर (Golden hamster) ही ...

संप्रेरकांचे वर्गीकरण (१) रासायनिक संरचना, (२) विद्राव्यता आणि (३) संप्रेरकांचे कार्यतंत्र यांनुसार केले जाते. (१) रासायनिक संरचना (Chemical Structure) : ...

जीवविज्ञानात मानवी रोग व मानवी आरोग्य यांचा अभ्यास करण्यासाठी उंदीर या सस्तन प्राण्याचा उपयोग प्रातिनिधिक सजीव म्हणून केला जातो. प्रातिनिधिक ...

संसर्गजन्य रोगांना कारणीभूत होणाऱ्या अतिसूक्ष्म रोगकारकांचा मोठा गट म्हणजे विषाणू होय. मानव, मानवेतर प्राणी आणि वनस्पतींना संसर्ग करणाऱ्या विषाणूजन्य रोगांची ...

जे. क्रेग व्हेन्टर इन्स्टिट्यूट : ( स्थापना – २००६ ) जे. क्रेग व्हेन्टर इन्स्टिट्यूट जनुकविज्ञानातील एक अग्रगण्य संशोधनसंस्था आहे. जॉन ...

सजीव पेशींची बांधणी आणि जैवरासायनिक प्रक्रिया यांमध्ये प्रथिनांची अग्रणी भूमिका असते. विकरे (Enzymes), संप्रेरके (Hormones) व अनेक प्रकारचे संदेशवाहक रेणू ...