प्राचीन अवशेषांच्या कालमापनासाठी वापरल्या जाणाऱ्या प्रारणमापनाच्या भौतिकी रासायनिक पद्धतींमधील सर्वांत प्रसिद्ध पद्धती. ही पद्धत प्राचीन वस्तूतील किरणोत्सारी कार्बन-१४ या समस्थानिकाचे प्रमाण म्हणजेच सध्याच्या जैविक नमुन्यातील त्याच्या प्रमाणाच्या तुलनेत मोजणे यावर…
कालाचे मापन करण्याची पद्धती. भूतलावर मानव अस्तित्वात आल्यापासून ते आतापर्यंत त्याने केलेल्या प्रगतीच्या महत्त्वाच्या टप्प्यांची कालक्रमानुसार पुनर्बांधणी करणे हे पुरातत्त्वीय संशोधनातील कालमापनाचे उद्दिष्ट आहे. पुरातत्त्वातील कालमापनासाठी प्रमाणित पद्धती विकसित करण्याचे…
भूविज्ञानातील आणि पुरातत्त्वीय कालमापनाची ही भौतिकी-रासायनिक पद्धती. याला भंजनरेखा कालमापन पद्धती असेही म्हणतात एच. फाउलर, आर. एम. वॉकर आणि जी.ए. वॅगनर या शास्त्रज्ञांनी १९७१ मध्ये ही पद्धती शोधून काढली. प्राचीन…
प्राचीन हाडे, जलचर प्राण्यांचे अवशेष यांचे कालमापन करण्याची एक पद्धती. हाडांमधील सेंद्रिय घटकातील बदलावर ती आधारलेली आहे. सेंद्रिय संयुगांमध्ये अनेकदा समघटकता (Isomerism) हा गुणधर्म असतो. संयुगांच्या समघटकातील रेणूंमध्ये मूलद्रव्याच्या अणूंची…
पुरातत्त्वामध्ये उत्खननात सापडणार्‍या अवशेषांत भाजलेल्या मातीच्या अनेक वस्तू सापडतात. त्यांच्या कालमापनासाठी उपयोगी पडणारी ही भौतिकी-रासायनिक पद्धती आहे. या पद्धतीला औष्णिक दीप्ती कालमापन असेही म्हणतात. एखादी वस्तू तापविली असता जर त्यामध्ये…
पुरातत्त्वातील सापेक्ष कालमापनाची एक रासायनिक पद्धती. या पद्धतीमुळे प्राचीन हाडांमधील विशिष्ट घटकांचे विश्लेषण करून त्यांचा काळ ठरविता येतो. हजारो वर्षांपूर्वी वस्ती असलेल्या ठिकाणी केलेल्या उत्खननांमध्ये मानवी सांगाडे, प्राण्यांची हाडे विपुल…
कालमापनाची ही एक भूरासायनिक पद्धती असून ऑब्सिडियन काचेपासून बनविलेल्या पुरातत्त्वीय अवशेषांच्या कालमापनासाठी ती उपयोगी पडते. ऑब्सिडियन पद्धतीची सुरुवात १९६० मध्ये आयरविंग फ्रीडमन यांनी अमेरिकेत केली. ऑब्सिडियन ही एक ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून…