द्रव्य

सृष्टीतील सजीव व निर्जीव पदार्थाला आयुर्वेदामध्ये ‘द्रव्य’ असे म्हटले जाते. या द्रव्यांमध्ये काही विशिष्ट गुण असतात. त्यामुळे ती द्रव्ये काही ...
आसव-अरिष्ट (Asava Arishta)

आसव-अरिष्ट

औषधे दीर्घकाळपर्यंत टिकून राहावीत यासाठी आसव-अरिष्टे तयार केली जातात. ही रोगांनुसार विविध प्रकारच्या वनस्पतींपासून बनवितात. आसव अरिष्ट करण्यासाठी प्रथम एक ...
विपाक (Vipaka-Ayurveda)

विपाक

विपाक ही आयुर्वेदातील एक वैशिष्ट्यपूर्ण संकल्पना आहे. अन्न व औषधे कशाप्रकारे कार्य करतात हे सांगण्यासाठी विपाक सांगितले आहेत. खाल्लेल्या अन्नावर ...
वीर्य

वीर्य हा शब्द सामर्थ्य, पराक्रम, शक्ती, पुरुषामधील शुक्र (Semen) या अर्थांनी वापरला जातो. औषधांच्या संदर्भात ‘ज्याच्यामुळे वनस्पती किंवा औषधी आपले ...
पंचविध कषायकल्पना

ज्यावेळी वनस्पतिज किंवा प्राणिज पदार्थ आहे त्या स्वरूपात शरीरात वापरता येऊ शकत नाही, त्यावेळी तो शरीराकरिता योग्य अशा स्वरूपात परिवर्तित ...