लेखकः कौस्तुभ चौंडे

निसर्गातील खनिजे, प्राणिज, वनस्पतिज इत्यादी पदार्थांची वेगवेगळ्या प्रक्रियांनी केलेली एक प्रकारची सेंद्रिय राख म्हणजे भस्मे होय. उदा., सुवर्ण भस्म, लोह भस्म, अभ्रक भस्म इत्यादी. आयुर्वेदामध्ये भस्म ही अतिशय विशेष कल्प…

विषतंत्राला आयुर्वेदीय परिभाषेत ‘अगदतंत्र’ असे म्हटले आहे. अगद म्हणजे ‘विषनाशन’ होय.  अशाप्रकारे विष आणि त्यांची औषधे इत्यादींचे अभ्यास करणारे शास्त्र म्हणजे अगदतंत्र होय. विषबाधा होण्याने तसेच विषारी प्राण्यांच्या दंशानेही व्यक्तीस…

आयुर्वेदामध्ये विविध धातू, उपधातू, प्राण्यांची शिंगे, समुद्रातील कवचवर्गीय पदार्थ इत्यादींना औषध म्हणून वापरताना त्यांची भस्म करून वापरायला सांगितली आहेत. सोने, चांदी, लोखंड, अभ्रक, शंख, शिंपले इत्यादी पदार्थ तत्काळ औषध म्हणून…