सजीव सृष्टीतील कर्बोदके, मेदाम्ले, प्रथिने आणि न्यूक्लिइक अम्ले ह्या चार जैविक रेणूंपैकी प्रथिन हा एक महत्त्वाचा रेणू आहे. तो एकूण वीस प्रकारच्या अमिनो अम्लांच्या जोडणीतून तयार झालेला वैशिष्ट्यपूर्ण असा बहुवारिक…
मानवी शरीरातील जनुकांशी (Genes) संबंधित रोगांच्या उपचारांसाठी वापरल्या जाणाऱ्या पद्धतींना ‘जनुकीय उपचार पद्धती’ (Genetic treatment methods) म्हणतात. मनुष्याला होणारे काही रोग आनुवंशिक असतात. असे रोग शरीरामधील पेशीतील जनुकीय दोषांमुळे होतात.…
अब्जांश पदार्थांचा शिरकाव मानव व इतर सजीवांमध्ये श्वसन, अन्न पदार्थ, त्वचा अशा विविध मार्गांनी होतो. वातावरणातील अब्जांश पदार्थ ओढे, नाले, नद्या, तलाव यातील पाणी तसेच टाकाऊ पदार्थ इत्यादींमधून मातीत मिसळतात.…
विविध धातूंच्या अब्जांश कणांचा वापर वैद्यकीय, औषध निर्माण, अभियांत्रिकी, कृषीउद्योग, पर्यावरण इत्यादी क्षेत्रांत मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. ह्यासाठी विविध प्रकारच्या अब्जांश पदार्थांची पुरेशा प्रमाणात उपलब्धता आवश्यक असते. सुरूवातीच्या काळात अब्जांश…
लस म्हणजे विशिष्ट रोगाचे मृत किंवा जिवंत अवस्थेतील जंतूंचा अंश असतो. ही लस दिल्यास मानवी शरीरात त्या रोगाचा प्रतिकार करण्याची पूर्वतयारी होते. लसीमधील जंतू दुर्बल असल्याने रोग तर होत नाही,…
सूक्ष्मजीव, वनस्पती आणि प्राणी यांमधील सर्व जीवनावश्यक प्रक्रियांमध्ये विकर (Enzymes) संप्रेरकाचे (Catalyst) काम करतात. या जैवसंप्रेरकांची (Biocatalyst) सहज उपलब्धता, सोप्या उत्पादन पद्धती, त्यांची उत्प्रेरक शक्ती आणि सजीव पेशींच्या सान्निध्यात कार्य…
अब्जांश तंत्रज्ञानाच्या सहाय्याने मूलद्रव्यांची विविध प्रकारची अब्जांशरूपे बनवता येतात. अब्जांश पदार्थांचे गुणधर्म हे त्यांचा आकार, रचना इत्यादी घटकांवर अवलंबून असतात. त्यांच्या वैशिष्ट्यपूर्ण गुणधर्मामुळे विविध क्षेत्रात त्यांचा उपयोग केला जात आहे.…
व्यक्तीचे सौंदर्य व मोहकता वाढविणे आणि सर्वसाधारणपणे व्यक्तीमत्त्वात सुधारणा करणे यांसाठी खासकरून तयार केलेल्या द्रव्यांना किंवा पदार्थांना सौंदर्यप्रसाधने म्हणतात. कालानुरूप सौंदर्यप्रसाधने व त्यातील घटक पदार्थ यामध्ये तसेच त्यांच्या वापरामध्ये बदल…