आवेष्टित जल संस्करण संयंत्र (Package Water Treatment Plants)

आवेष्टित जल संस्करण संयंत्र

आवेष्टित जलशुद्धीकरण संयंत्र (उभा काटच्छेद) काही विशिष्ट परिस्थितीमध्ये पाण्याचे शुद्धीकरण करून देऊ शकणारी आटोपशीर आणि सहज हलवता येण्यासारखी यंत्रणा म्हणजे ...
एक घट व द्विघट पद्धत (One Pot and two pot system)

एक घट व द्विघट पद्धत

आ. २०. (अ) एक घट पद्धती, (आ) द्विघट पद्धती. लहान प्रमाणातील लोकसंख्येला पाणीपुरवठा (विशेषतः विहिरीमधून) करण्याआधी विहिरीमध्येच पाण्याचे निर्जंतुकीकरण करण्याची ...
घरगुती सांडपाणी : प्रारंभिक शुद्धीकरण प्रक्रिया (Household Wastewater : Initial purification process)

घरगुती सांडपाणी : प्रारंभिक शुद्धीकरण प्रक्रिया

चाळणे (Screening) : सांडपाणी  शुद्धीकरण  प्रक्रियेमधील ही पहिली प्रक्रिया असून तिच्यामुळे  शुद्धीकरण  केंद्रामधील पाईपा, झडपा, पंप इत्यादींना तरंगत येणाऱ्या मोठ्या ...
घरगुती सांडपाणी : शुद्धता पातळी ( Household Wastewater : Level of Purity)

घरगुती सांडपाणी : शुद्धता पातळी

घरगुती सांडपाणी कोणत्या पातळीपर्यंत शुद्ध करावे हे त्याच्या पुढील उपयोगांवरून ठरते. उदा., ते नदीत सोडावयाचे असले तर त्यामधील दूषितकांची कमाल ...
घरगुती सांडपाणी : शुद्धीकरण (Household wastewater : Purification)

घरगुती सांडपाणी : शुद्धीकरण

ज्याप्रमाणे पाणीपुरवठा प्रकल्पाचे १) पाण्याचे साठवण, २) पाण्याचे शुद्धीकरण केंद्रापर्यंत वहन, ३) शुद्धीकरण आणि ४) वितरण हे भाग असतात, त्याचप्रमाणे ...
घरगुती सांडपाणी : शुद्धीकरण पद्धती (Household Wastewater : Purification methods)

घरगुती सांडपाणी : शुद्धीकरण पद्धती

 शुद्धीकरणाच्या पद्धतींचे तीन गट पडतात.
  • एकक क्रिया (Unit operations) : ह्यामध्ये शुद्धीकरणासाठी फक्त भौतिक प्रक्रियांचा उपयोग केला जातो. उदा., ...
घरगुती सांडपाणी : सूक्ष्मजंतू व त्यांचे चयापचय (Household Wastewater : Microbes and their metabolism)

घरगुती सांडपाणी : सूक्ष्मजंतू व त्यांचे चयापचय

घरगुती सांडपाण्यामध्ये वेगवेगळ्या प्रकारची दूषितके असतात आणि त्यांचा अन्न म्हणून उपयोग करणारे सूक्ष्मजंतूसुद्धा असतात. सांडपाण्याच्या शुद्धीकरणामध्ये त्यांचा फार महत्त्वाचा वाटा ...
जलशुद्धीकरण : औद्योगिक वापर

औद्योगिक वापरासाठीचे जलशुद्धीकरण  मालाचे उत्पादन करताना पाण्याचे विविध उपयोग असे : १) कच्चा माल म्हणून, २) विद्रावक म्हणून, ३) वाफ ...
जलशुद्धीकरण : तरणतलाव ( Water purification : Swimming pool)

जलशुद्धीकरण : तरणतलाव

तरणतलावचे पुढील दोन प्रकार वापरले जातात : (अ) भरण आणि उपसा प्रकार (Fill and draw type) : तलाव पाण्याने भरून ...
जलशुद्धीकरण : पाण्यातील आर्सेनिक काढणे (Removal of Arsenic from Water)

जलशुद्धीकरण : पाण्यातील आर्सेनिक काढणे

आर्सेनिक हे धातूंचे आणि अधातूंचे गुणधर्म दाखवणारे मूलद्रव्य असून त्याला धातुसदृश असे म्हणतात.  मानवी शरीरावर त्याचा अनिष्ट परिणाम होतो.  उदा., ...
जलशुद्धीकरण : पाण्यातील पदार्थ (Water Purification : Water Substances)

जलशुद्धीकरण : पाण्यातील पदार्थ

पाण्यामध्ये रंग, वास आणि चव उत्पन्न करणारे हे पदार्थ नैसर्गिक किंवा मानवनिर्मित कारणांनी उत्पन्न होतात. उदा., चव आणि वास उत्पन्न ...
जलशुद्धीकरण : पाण्यातील लोह आणि मँगॅनीज काढणे (Removal of Iron and manganese from Water)

जलशुद्धीकरण : पाण्यातील लोह आणि मँगॅनीज काढणे

भूगर्भातील पाण्यामध्ये जमिनीतील खनिजे ही लोह आणि मँगॅनीज यांची ऑक्साइड, सल्फाइड, कार्बोनेट आणि सिलिकेट ह्यांच्या विरघळलेल्या व अशुद्ध स्वरूपांत सापडतात ...
जलशुद्धीकरण : सांडपाण्याचा पुनर्वापर ( Recycling of wastewater)

जलशुद्धीकरण : सांडपाण्याचा पुनर्वापर

जलशुद्धीकरण केंद्रामधील स्वच्छतागृहे व प्रयोगशाळा यांमधून निघणाऱ्या सांडपाण्याव्यतिरिक्त उत्पन्न होणारे सांडपाणी मुख्यतः निवळण टाक्या आणि निस्यंदक येथे होते. निवळणामुळे टाक्यांच्या ...
जलशुद्धीकरण (Water Purification)

जलशुद्धीकरण

निसर्गात उपलब्ध असलेल्या पाण्यामध्ये अनेक पदार्थ मिसळले जातात, उदा., जमिनीवर पोहोचण्यापूर्वी पावसाच्या पाण्यामध्ये हवेतील धूलिकण, जीवाणू, पराग आणि कार्बन डाय-ऑक्साइड ...
जलशुद्धीकरण केंद्र

पाणीपुरवठा प्रकल्पाचा एक अत्यंत महत्त्वाचा घटक म्हणजे जलशुद्धीकरण केंद्र. निसर्गात उपलब्ध असलेल्या पाण्यावर योग्य प्रक्रिया करून ते वापरण्यालायक करण्याचे मुख्य ...
जलशुद्धीकरण प्रक्रिया (Water Purification Process)

जलशुद्धीकरण प्रक्रिया

जमिनीवरून वाहणारे किंवा साठविलेले पाणी पिण्यालायक करण्यासाठी वापरांत आणल्या जाणाऱ्या प्रक्रिया आकृतीच्या रूपात पुढे दाखविल्या आहेत.  पाण्याचा स्रोत व त्याची ...
जलशुद्धीकरणासाठी जंतुनाशके ( Disinfectants for water purification)

जलशुद्धीकरणासाठी जंतुनाशके

क्लोरीनव्यतिरिक्त जंतुनाशक म्हणून वापरले जाणारे पदार्थ म्हणजे ओझोन (O3), अतिनील किरण (ultraviolet rays), आयोडीन आणि ब्रोमीन ह्या चौघांपैकी जलशुद्धीकरण करून ...
निवळण (Sedimentation)

निवळण

पाण्यामधील गढूळपणा आणि रसायनांच्या साहाय्याने, तसेच कणसंकलनामुळे उत्पन्न झालेले कण पाण्यापासूल अलग करणे हे निवळणाचे काम आहे. पाण्यापेक्षा जड असणारे ...
निस्यंदकाचे कार्य (Working of Filter)

निस्यंदकाचे कार्य

किलाटन, कणसंकलन आणि निवळण करून पाण्याची गढूळता कमी करून घेतल्यावर ते निस्यंदकामधल्या वाळूवर/माध्यमावर सोडले जाते. गुरुत्वाकर्षणामुळे पाणी माध्यमाच्या थरांमधून झिरपते.  ...
Cl_2 + H_2O \rightleftarrows HOCl + H^+ + Cl^-

पाण्याचे निर्जंतुकीकरण

घरगुती वापरासाठीचे पाणी नुसते स्वच्छ, गंधहीन व रंगहीन असून चालत नाही तर ते सर्व प्रकारच्या रोग उत्पन्न करणाऱ्या जीवजंतुंपासूनही मुक्त असले ...