धातूंचे उष्णता संस्करण (Heat Treatment of Metals)

धातूंचे उष्णता संस्करण (Heat Treatment of Metals)

धातूची घन अवस्था कायम ठेवून उष्णतेच्या साह्याने तिच्या संरचनेत हवा तसा बदल घडवून आणण्याची प्रक्रिया. या प्रक्रियेत धातूचे तापमान पाहिजे ...
पोलादनिर्मिती : ऑक्सिजनवर आधारित पद्धती (Basic Oxygen Furnace )

पोलादनिर्मिती : ऑक्सिजनवर आधारित पद्धती (Basic Oxygen Furnace )

द्रव लोखंडापासून पोलाद बानविताना ऑक्सिजनचा वापर करावा ही कल्पना बेसेमर यांच्या काळातही माहीत होती; परंतु १९३०-३५ नंतरच औद्योगिक दृष्ट्या पुरेशा ...
पोलादनिर्मिती : खुल्या भट्टीची पद्धत (Open hearth Pracess)

पोलादनिर्मिती : खुल्या भट्टीची पद्धत (Open hearth Pracess)

खुल्या भट्टीच्या पद्धतीमधील भट्टीचा तळ हा तिच्यातील कच्चा माल वितळविणाऱ्या ज्वालांसमोर सरळ खुला वा उघडा असतो. त्यावरून या पद्धतीला खुल्या ...
पोलादनिर्मिती : विदयुत्-प्रज्योत भट्टी पद्धत (Three Phase Direct Arc)

पोलादनिर्मिती : विदयुत्-प्रज्योत भट्टी पद्धत (Three Phase Direct Arc)

विद्युत्-प्रज्योतीच्या आधारे भट्टी बनविण्याची कल्पना १९ व्या शतकातही माहीत होती, परंतु विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीस विदयुत्-प्रज्योतीच्या आधारे औद्योगिक पातळीवर पोलाद बनविण्यात ...
पोलादनिर्मिती : विदयुत्-प्रवर्तन भट्टी पद्धत (Electric Induction Furnace)

पोलादनिर्मिती : विदयुत्-प्रवर्तन भट्टी पद्धत (Electric Induction Furnace)

विद्युत्-शक्तीचे रूपांतर उष्णतेत करण्यासाठी उच्च- कंप्रता – प्रवाहाच्या (High frequency current) प्रवर्तनाची (Induction) कल्पना प्रथम एडविन नॉर्थ्रप (Edwin Northrup) यांनी ...
पोलादाची ओळख (Steel)

पोलादाची ओळख (Steel)

सर्वसामान्य उपयोगी धातूंमध्ये अत्यंत मोठ्या प्रमाणात उत्पादन आणि वापर होणारे पोलाद हे महत्त्वाची मिश्रधातू आहे. लोखंडाचे धातुक (Ore), दगडी कोळसा ...
पोलादाची घटना, संरचना आणि प्रावस्था (Microstructures & Phases of steel)

पोलादाची घटना, संरचना आणि प्रावस्था (Microstructures & Phases of steel)

पोलाद ही मूलतः लोखंड (लोह) आणि कार्बन यांची मिश्रधातू असल्याने लोह व कार्बनच्या समतोलावस्था आकृतीवरून (Iron – Iron Carbide Equilibrium ...
पोलादाचे उष्णता संस्करण (Heat Treatment of Steel)

पोलादाचे उष्णता संस्करण (Heat Treatment of Steel)

उष्णता संस्करण क्रियेमुळे पोलादाच्या उपयुक्ततेमध्ये पुष्कळच भर पडते. विशिष्ट तापमानास पोलाद तापविणे आणि विशिष्ट पद्धतीने थंड करणे यास उष्णता संस्करण ...
पोलादाचे वर्गीकरण (Classification of Steels)

पोलादाचे वर्गीकरण (Classification of Steels)

कार्बन व लोखंड यांची पोलाद ही मिश्रधातू आहे म्हणून पोलादाचे प्राथमिक वर्गीकरण (Classification) त्यामधील कार्बनाच्या प्रमाणावरून करतात. लोह व कार्बन ...
मिश्र पोलादे (Alloy Steels)

मिश्र पोलादे (Alloy Steels)

महत्त्वाची मिश्र पोलादे : हत्यारी पोलादे (Tool steels ) : सर्व प्रकारच्या वस्तूंची किंवा पदार्थांची घडाई, कर्तन किंवा यंत्रण करण्यासाठी ...
मिश्रधातूंचा पोलादावर होणारा परिणाम (Effect of Alloying Elements on Steel)

मिश्रधातूंचा पोलादावर होणारा परिणाम (Effect of Alloying Elements on Steel)

कार्बन व लोह यांशिवाय पोलादामध्ये इतर मिश्रक धातू असल्यास मूळ समतोलावस्था आकृतीत मिश्रक धातूंमुळे बदल घडून येतो. मिश्रक धातूंचा पोलादाच्या ...
लोखंडनिर्मिती : झोतभट्टी पद्धत (Blast furnace)

लोखंडनिर्मिती : झोतभट्टी पद्धत (Blast furnace)

झोतभट्टीमध्ये कोळसा  – कोक या प्रतीचा –  व  लोखंडाचे धातुक चुनखडी अभिवाहासह एकत्र टाकतात आणि कोळशाच्या ज्वलनासाठी खालच्या भागातून हवा ...
लोहमिश्रके : (Ferroalloys)

लोहमिश्रके : (Ferroalloys)

पोलाद उद्योगाच्या दृष्टीने आवश्यक असलेली धातुयुक्त कच्च्या मालाची लोहयुक्त मिश्रणे. मिश्र पोलादे  बनविताना त्यांच्यात विविध मूलद्रव्ये मिसळणे आवश्यक असते. अशा ...
लोहमिश्रके निर्मिती (Ferroalloys)

लोहमिश्रके निर्मिती (Ferroalloys)

पोलाद बनविताना लागणार्‍या काही द्रव्यांना लोहमिश्रके (Ferroalloys) असे म्हणतात, मात्र ही द्रव्ये म्हणजे सतत उद्योगात वापरले जाणारे लोखंडाचे मिश्रधातू (Alloy ...
वातावरणी अपक्षयी पोलाद (Weathering Steels)

वातावरणी अपक्षयी पोलाद (Weathering Steels)

नरम पोलादात (Mild steel) १ ते २.५ वजनी टक्के इतक्या प्रमाणात तांबे, फॉस्फरस, क्रोमियम आणि सिलिकॉन मिसळल्यास (Alloying) वातावरणी अपक्षयी ...
वुट्झ पोलाद (Wootz Steel)

वुट्झ पोलाद (Wootz Steel)

कर्नाटक अणि आंध्र प्रदेश या राज्यांतील स्थानिक भाषेत पोलादास ‘उक्कु’ (Ukku) असे म्हणतात. यूरोपीयन प्रवाशांमुळे या शब्दाचा अपभ्रंश होऊन ‘वुट्झ’ ...