(सोशल नेटवर्किंग साइट). फेसबुकसाठी पूर्वीची प्रेरणा फिलिप्स एक्झीट्रे अकॅडमीतून आली. त्यांनी ‘द फोटो ॲड्रेसबुक’ ही विद्यार्थिनी निर्देशिका प्रकाशित केली. मार्क झुकरबर्ग यांनी एक संगणक प्रोग्राम तयार केला, त्याला हार्वर्ड विद्यापीठात 2003 “Facemash (फेसमॅश)” असे म्हणत असे. झुकरबर्ग हे ओळखपत्रापासून त्यावरील विद्यार्थी प्रतिमेच्या मदतीने संगणकविज्ञान हार्वर्ड सुरक्षा नेटवर्कातील खाचखडगे आणि या संकेतस्थळाचा वापर आपल्या संकेतस्थळाला वसाहित करण्यासाठी करत होते. अशाप्रकारे प्रतिमा-निर्देशके अनेक खाजगी शाळांमध्ये विद्यार्थी सामाजिक अनुभवाचा एक महत्त्वाचा भाग होते. मार्क झुकरबर्ग, डस्टिन मॉस्कोविट्झ आणि ख्रिस ह्यूजेस या तीन हार्वर्ड विद्यापीठांच्या विद्यार्थ्यांनी विद्यार्थ्यांना एकमेकांशी संपर्कात येण्यासाठी आरेखित करण्यासाठी त्यांच्यासह, विद्यार्थी त्यांच्या वर्ग, वर्षे, त्यांचे मित्र आणि त्यांचे दूरध्वनी क्रमांक यासारख्या गुणांची यादी करू शकले. बरेचदा हार्वर्ड परिसरामध्ये ही साइट अत्यंत लोकप्रिय झाली. फेसबुकचे 4 फेब्रुवारी 2004 साइट प्रक्षेपण केल्यानंतर एक महिना नंतर, निर्मात्यांनी स्टॅनफोर्ड, कोलंबिया आणि येल मधील विद्यार्थ्यांना समाविष्ट करण्यासाठी ते विस्तृत केले. 2005 पर्यंत, युनायटेड स्टेट्सभर 800 महाविद्यालयांमधील विद्यार्थी नेटवर्कमध्ये सामील होऊ शकले आणि त्याची सदस्यता 5 दशलक्षपेक्षा जास्त सक्रिय वापरकर्त्यांपर्यंत वाढली. त्या वर्षाच्या ऑगस्टमध्ये, साइटचे नाव Facebook फेसबुक असे हे बदलले.
फेसबुक हे अमेरिकीतील एक लोकप्रिय ‘सोशल नेटवर्किंग’ संकेतस्थळ आहे. सर्वसामान्यतः १४ वर्षांहून मोठ्या कोणालाही फेसबुकवर सदस्य म्हणून नोंदणी करता येते. सदस्यांना आपल्या ओळखीच्या (फेसबुक सदस्य असलेल्या) इतर व्यक्तींच्या खात्याशी ‘मित्र/मैत्रीण’ म्हणून जोडणी करता येते. आपल्या मित्रमंडळींना संदेश अथवा फोटो (छायाचित्रे) पाठवणे, सर्व मित्रमंडळींना दिसेल / कळेल अश्या रितीने एखादी घोषणा करणे, ह्या व इतर अनेक सोयी फेसबुकवर उपलब्ध आहेत.
फेसबुक सोशल नेटवर्किंग साईट पूर्णपणे विनामूल्य आहे. आजकाल फेसबुक आवश्यक बनले आहे आणि सर्वात लोकप्रिय आणि सामान्यतः वापरली जाणारी सामाजिक नेटवर्किंग साइट बनली आहे. फेसबुकमध्ये अंदाजे 85 दशलक्ष वापरकर्ते आहेत आणि ते जवळपास ३७ भाषांमध्ये उपलब्ध आहे. कोणीही या प्रकरणात सहजपणे खाते तयार करू शकतो. फेसबुक वर प्रवेश करताच पहिले पान उघडते ते म्हणजे होम पेज (मुखपृष्ठ). ह्या पानावर सदस्याच्या मित्रमंडळींनी प्रकाशित केलेल्या घोषणा व फोटो दिसतात. ह्या घोषणा व फोटोंवर सदस्य आपली मते लिहू शकतो. सदस्याने जर आपल्या घोषणा तसेच फोटो सर्वांकरिता प्रकाशित केला तर त्या सदस्याच्या सर्व मित्रमंडळींना त्यांच्या मुखपृष्ठावर त्या घोषणा दिसतात.
फेसबुक वरील दुसरे पान आहे “प्रोफाईल पेज”. हे पान चार भागात विभागले आहे. ह्यातील माहिती पानावर सदस्याची महिती आढळते. उदा., सदस्याचे नाव, जन्म तारीख, निवास स्थान, राजकीय कल, आवडी/निवडी इत्यादी. सदस्याचे फोटो “अल्बम” ह्या पानावर दिसतात. सदस्याच्या फेसबुकवरील मित्रमंडळींची सूची “फ्रेन्ड्‌स” ह्या पानावर दिसते. तर सदस्याच्या मित्रांनी सदस्याकरिता लिहिलेल्या घोषणा “वॉल” ह्या पानावर दिसतात.
फेसबुक ने चॅटिंग साठी स्वतंत्र अँप बनवले आहे.त्यास मॅसेजर म्हणून ओळखले जाते. हे अँप कमी वेळात जास्त प्रसिद्धी मिळवली आहे.
आपण 70 विविध भाषांमध्ये फेसबुक वापरू शकता. जर वापरकर्ता एखाद्यास कंटाळा आहे किंवा आपल्याला त्याबाबतील चिंतीत आहोत, तर आपण ते ब्लॉक करू शकता परंतु आपण Facebook च्या मालकांना ब्लॉक करू शकत नाही. तुम्ही तुमच्या संगणकावरून Facebook गप्पा किंवा messenger.com द्वारे तुमच्या मित्रांना छायाचित्रे, संलग्नके, स्टिकर आणि GIF पाठवू शकता. तुम्हाला स्पॅम सदृश किंवा तुम्हाला त्रासदायक वाटणारे संदेश मिळत असल्यास, तुम्ही त्या व्यक्तीकडून येणारे संदेश अवरोधित करू शकता किंवा संदेशाचा अहवाल देऊ शकता.
तुम्ही तुमच्या स्वतःच्या पोस्ट आणि तुम्हाला ज्यात टॅग केले आहे त्या पोस्ट पाहू शकता. तुमच्या टाइमलाइन आणि टॅगिंग सेटिंग्ज तुमचे टॅग व्यवस्थापित करण्यात आणि तुमच्या टाइमलाइनवर कोण गोष्टी जोडू शकेल आणि पाहू शकेल याचे पुनरावलोकन करण्यात तुमची मदत करतील.
फेसबुकची ही आवृत्‍ती कमी डेटा वापरते आणि सर्व नेटवर्क स्थितीत काम करते.
फेसबुक लाइट (Facebook Lite) :
- जलद स्थापित करते – अनुप्रयोग लहान आहे, म्हणून हे त्वरीत डाउनलोड करते आणि कमी संग्रह जागा वापरते.
- जुन्या अँड्रॉइड आवृत्त्यांवर फोन चालू शकतो. – नियमित फेसबुक अनुप्रयोगाद्वारे समर्थित नसलेल्‍या जुन्या अँड्रॉइड फोनवर हे आपण वापरू शकता.
- कमी डेटा वापरते – आपल्या मोबाईल डेटाने अधिक कुशल बनून कमी डेटा वापरून पैसे वाचवते.
- त्वरीतपणे भरण करणे. –अधिक जलद अनुप्रयोगास साहय्य करणे. छायाचित्रे अधिक जलद भरणा करते आणि मित्रांकडून अपडेट पाहू शकतो.
- सर्व नेटवर्कवर काम करते – याची रचना 2G नेटवर्क आणि संथ किंवा अस्थिर इंटरनेट कनेक्‍शन असलेल्या विभागांसाठी केली आहे.
संदर्भ :
- https://newsroom.fb.com/company-info/
- https://www.lifewire.com/what-is-facebook-3486391
- https://www.webwise.ie/parents/explained-what-is-facebook-2/
समीक्षक : अक्षय क्षीरसागर.
