कृषी, उद्योग, वातावरणाच्या रासायनिक संरचनेत बदल, धरणांचे बांधकाम, निर्वनीकरण आणि वनीकरण, भूजलाचा उपसा, नद्यांमधून होणारा उपसा, शहरीकरण इत्यादी क्रियासमूह मानवी जीवन सुसह्य होण्यासाठी केले जातात. परंतु त्याचा जलचक्रावर परिणाम होत असतो. हे सर्व अधिक गतीने झाले…
जलचक्र हे जलावरणामध्ये पाण्याची – पाण्याच्या संयुगांची – हालचाल कोणत्या प्रक्रियांद्वारे होते याचे वर्णन करते. परंतु जलचक्रामध्ये फिरत राहणाऱ्या पाण्यापेक्षा खूप जास्त पाणी हे प्रदीर्घ काळापर्यंत साठा म्हणून आहे. पृथ्वीवरील…
जलचक्रांतर्गत एखाद्या जलसाठ्यामध्ये जलकण (जल संयुग) जो काळ घालवितो, त्याला निवासी काल असे म्हणतात. निवासी काल हा पाण्याचे सर्वसाधारण वय ठरविण्याचा मापदंड आहे. जलसाठ्यांचा सरासरी निवासी काल साठा सरासरी निवासी…
पर्जन्य : द्रवीभवन झालेले बाष्प पर्जन्यरूपाने पृथ्वीवर पडते. बहुतांश पर्जन्य पाणी या स्वरूपातच असते; परंतु ते हिम, गारा, दव, हिमकण असे अन्यान्य स्वरूपातही असू शकते. सु. ५,०५,००० किमी.३ पाणी पृथ्वीवर…
पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचा ७१% पेक्षा अधिक भाग पाण्याने व्यापलेला आहे. पाण्याच्या भौतिक आणि रासायनिक गुणधर्मांमुळे प्राणिजीवन, वनस्पतिजीवन, मानवी जीवन आणि संस्कृती यांत पाण्याला महत्त्वाचे स्थान आहे. हिरव्या वनस्पतींकडून सूर्यप्रकाश ऊर्जेच्या सहाय्याने…
पृथ्वीच्या वातावरणात, पृष्ठभागावर आणि भूगर्भात सातत्याने होत असणाऱ्या पाण्याच्या हालचालीला जलचक्र किंवा जलस्थित्यंतर चक्र असे म्हणतात. पृथ्वीवरील पाण्याचे प्रमाण साधारणतः स्थिर आहे. परंतु हवेमध्ये (तापमान, वारा, पाऊस इ.) होणाऱ्या बदलांमुळे…