Author: शशिकांत फाटक

पुंज सांख्यिकीमध्ये सरूप (समसमान, identical) बोसॉनांच्या (Boson) संहतींच्या विविध पुंज स्थितींमध्ये वंटन (distribution) करणाऱ्या सांख्यिकीला बोस-आइन्स्टाइन सांख्यिकी असे म्हणतात. (परिवलनसंख्या ...

पुंज सांख्यिकीमध्ये, सरूप (समसमान, identical) फेर्मिऑनांच्या (Fermions) संहतीचे विविध पुंज अवस्थांमध्ये वंटन (distribution) करणाऱ्या सांख्यिकीला फेर्मी-डिरॅक सांख्यिकी असे म्हणतात. (पॉलीच्या ...

न्यूट्रिनो (Neutrino; ) हे अबल आंतरक्रिया असलेले मूलभूत कण आहेत. न्यूट्रिनोंच्या तीन प्रजाती आहेत. त्यांना इलेक्ट्रॉन न्यूट्रिनो (electron neutrino; ), ...

सर्व प्रकारच्या मूलभूत आंतरक्रियांमध्ये भाग घेणाऱ्या कणांना हॅड्राॅन (Hadron) म्हणतात. हॅड्राॅनची उदाहरणे म्हणजे अणुकेंद्रात असलेले प्रोटॉन (Proton; ) आणि न्यूट्रॉन (Neutron; ) ...

पुंज स्थितिगतिशास्त्रातले अत्यंत महत्त्वाचे तत्त्व. या तत्त्वावुसार ‘एखाद्या पुंज संहतीमधील दोन सरूप (identical) फेर्मिऑन (Fermion) एकाच वेळी एकाच अवस्थेत असू शकत ...

अणुकेंद्रकाचे जवळजवळ समान वस्तुमान असलेल्य़ा दोन भागांमध्ये होणाऱ्या विभाजनाच्या प्रक्रियेला न्यूक्लीय विखंडन म्हणतात. साधारणपणे युरेनियम (uranium) अथवा त्याहून अधिक वस्तुमान ...

अणू आणि रेणूंमूळे निर्माण होणारे चुंबकीय क्षेत्र प्रामुख्याने इलेक्ट्रॉनांच्या गतीमुळे निर्माण होते आणि त्यामुळे त्यांच्या चुंबकीय आघूर्णाचे (magnetic moment) मूल्य ...

(भौतिकी). पॅरिटी उल्लंघन. सममिती (symmetry) आणि अक्षय्यत्वाचे नियम (conservation law) ह्या भौतिकीमधील महत्त्वाच्या संकल्पना आहेत. समता अथवा परावर्तन सममिती (reflection ...

(, ) अणुकेंद्रकातून अल्फा कण अथवा हीलियमचे अणुकेंद्रक उत्सर्जित होऊन होणाऱ्या अणुकेंद्रकाच्या ऱ्हासास अल्फा ऱ्हास म्हणतात. या ऱ्हासाचे सैद्धांतिक स्पष्टीकरण ...

अस्थायी अणुकेंद्रकांमधून वेगवेगळे कण उत्सर्जित होण्याच्या प्रक्रियेला किरणोत्सर्ग म्हणतात. किरणोत्सर्गाची दोन प्रकारांमध्ये विभागणी करता येईल. पहिल्या प्रकारात नैसर्गिक किरणोत्सर्ग, तर ...

अणुकेंद्रकांची द्रव-बिंदू प्रतिकृती अणुकेंद्रक (Nucleus) आणि द्रव-बिंदू (Liquid drop) यांमधील साधर्म्यावर आधारित आहे. अणुकेंद्रकाच्या बऱ्याच गुणधर्मांचे स्पष्टीकरण द्रव-बिंदूचे गुणधर्म वापरून करता ...

कणभौतिकीच्या मानक प्रतिकृतीनुसार (standard model) क्वार्क आणि त्यांचे प्रतिकण (antiparticles) हे मूलभूत कण अथवा मूलकण (elementary particles) मानले जातात. या ...

मानक प्रतिकृतीनुसार क्वार्क हे मूलभूत कण आहेत आणि त्यांच्या संयोगाने सर्व पदार्थ तयार होतात. या नोंदीत क्वार्कांच्या गुणधर्मांचे सविस्तर वर्णन ...

अणुकेंद्रांच्या आणि इतर कणांच्या चुंबकीय आघूर्णाचे (magnetic moment) मूल्य अनाधुनिक चुंबकीय आघूर्णाच्या एककाच्या मूल्याहून बरेच कमी असते. त्यामुळे त्यांसाठी न्यूक्लीय ...

(द्रव्य तरंग; Matter wave). फ्रेंच शास्त्रज्ञ  ल्वी व्हीक्तॉर द ब्रॉग्ली (Louis de Broglie) यांनी १९२४ साली मांडलेल्या परिकल्पनेमध्ये असे म्हटले ...

पृथ्वीवरील सर्व वस्तू पृथ्वीकडे ओढल्या जातात. या आकर्षणाला गुरुत्वाकर्षण (Gravity) म्हणतात. सर आयझॅक न्यूटन (Sir Isaac Newton) यांनी या आकर्षक बलाचा अभ्यास ...

निसर्गात आढळणाऱ्या किरणोत्सर्गी पदार्थांचा ऱ्हास झाल्यावर निर्माण झालेली जन्य अणुकेंद्रके (Daughter nuclei)  बहुतांशी किरणोत्सर्गी असतात. किंबहुना अशा अणुकेंद्रकांची शृंखलाच असते ...

किरणोत्सर्गी ऱ्हासात अणुकेंद्रकाचा निरनिराळ्या पद्धतींनी ऱ्हास होतो. उदा., अल्फा ऱ्हासात ( decay; alpha decay) अणुकेंद्रकातून हीलियम () अणूचे अणुकेंद्रक उत्सर्जित ...

अणुकेंद्रकाची न्यूट्रॉन (Neutron; ) आणि प्रोटॉन (Proton; ) यांच्या संयोगामधून निर्मिती करताना ऊर्जेचे उत्सर्जन होते. या उत्सर्जित होणाऱ्या ऊर्जेला अणुकेंद्रकाची ...

प्रोटॉन (Proton; ) आणि न्यूट्रॉन (Neutron; ) हे दोन कण अणुकेंद्रकाचे (न्यूक्लियसांचे; Nucleus) घटक आहेत. प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनांची वस्तुमाने जवळ जवळ ...