प्रमाणमीमांसा

तत्त्वज्ञानातील एक संकल्पना. जमिनीवर एखाद्या ठिकाणी आपल्याला एखादी वस्तू (समजा, ‘घडा’) दिसत नाही त्यावेळी आपण म्हणतो की, “जमिनीवर घडा नाही” ...

ज्ञानप्राप्तीसाठी आवश्यक मानल्या गेलेल्या प्रत्यक्ष, अनुमान, उपमान आणि शब्द या चार प्रमाणांपैकी दुसरे प्रमाण म्हणजे अनुमानप्रमाण होय. ‘अनुमितिकरणम् अनुमानम्।’ किंवा ...

उपमिती या प्रकारच्या यथार्थ अनुभवाचे साधन म्हणजे उपमान. ज्ञानप्रक्रियेसाठी आवश्यक मानलेल्या प्रत्यक्ष, अनुमान, उपमान आणि शब्द या चार प्रमाणांमधील ‘उपमान’ ...

गौतम : न्यायदर्शनाच्या परंपरेत गौतम या नावाचा उल्लेख दोन प्रकारे येतो. (१) मेधातिथी गौतम, (२) अक्षपाद गौतम. मेधातिथी गौतम हे ...

न्यायदर्शनातील पहिले व महत्त्वाचे प्रमाण म्हणजे प्रत्यक्ष होय. प्रमाण म्हणजे यथार्थ ज्ञान मिळविण्याचे साधन. प्रत्यक्ष, अनुमान, उपमान आणि शब्द या ...