पुलेला रामचंद्रुडू : (२३ ऑक्टोबर १९२७ – २४ जून २०१५ ). पुलेला रामचंद्रुडू हे संस्कृत आणि भारतीय तत्त्वज्ञान आणि तेलुगु भाषेतील विद्वान होत . त्यांनी प्राचीन भारतीय ज्ञानाच्या संरक्षण आणि प्रसारासाठी अपार समर्पणाने कार्य केले आहे. एक विद्वान, शिक्षक आणि लेखक म्हणून त्यांच्या योगदानाने संस्कृत व्याकरण, साहित्य आणि भारतीय तत्त्वज्ञानाच्या क्षेत्रात त्यांनी एक अविनाशी ठसा उमटवला आहे.
पुलेला रामचंद्रुडू यांचे प्रारंभिक जीवन
रामचंद्रुडू यांचा जन्म आंध्रप्रदेशच्या पूर्व गोदावरी जिल्ह्यातील अमलापुरम तालुक्यातील इंदुपल्ली या छोट्याशा गावात झाला. त्यांचे वडील श्री पुल्लैया सत्यनारायण शास्त्री आणि आई श्रीमती सत्यवती हे पारंपारिक विचारांचे होते. लहानपणापासूनच रामचंद्रुडू संस्कृतच्या समृद्ध परंपरांशी परिचित झाले होते, त्यांनी आपल्या वडील आणि श्री कोम्पेल्ला सुब्बाराया शास्त्री यांच्या मार्गदर्शनाखाली संस्कृत व्याकरणाचे अध्ययन केले.
रामचंद्रुडू यांचे शिक्षण आणि व्यावसायिक कार्य
रामचंद्रुडू यांचा शैक्षणिक प्रवास त्यांच्या ज्ञानाची तृष्णा किती तीव्र होती याचे साक्ष देतो. त्यांनी आपल्या प्रारंभिक गुरूंच्या मार्गदर्शनाखाली व्याकरणात पारंगत झाल्यानंतर, प्रतिष्ठित मद्रास संस्कृत कॉलेजमध्ये उच्च शिक्षण घेतले, जिथे त्यांनी मद्रास विद्यापीठातील संस्कृतमधील सर्वोच्च परीक्षा ‘वेदांत शिरोमणी’ प्राप्त केली आणि त्यात पहिला क्रमांक प्राप्त केला आणि त्यांना सुवर्ण पदके मिळाली.त्यांचे शिक्षण श्री टी.आर. रामचंद्र दीक्षितर, श्री पोळगम राम शास्त्रिगळ, श्री एस.आर. कृष्णा मूर्ती शास्त्रिगळ, आणि श्री लक्ष्मणा शास्त्रिगळ या प्रख्यात विद्वानांच्या मार्गदर्शनाखाली झाले . त्यांच्या मार्गदर्शनाखाली त्यांनी वेदांत आणि अन्य संबंधित विषयांमध्ये सखोल अभ्यास केला, ज्यामुळे त्यांचे प्राचीन ग्रंथांवरील प्रभुत्व अधिक दृढ झाले.
रामचंद्रुडू यांनी पुढे मद्रास विद्यापीठातून ‘तेलुगू विद्वान’ पदवी मिळवली आणि बनारस हिंदू विद्यापीठातून संस्कृत, इंग्रजी, आणि हिंदीमध्ये तीन मास्टर्स पदव्या (एम.ए.) घेतल्या. “पंडितराज जगन्नाथ यांचे संस्कृत काव्यशास्त्रात योगदान” या संस्कृत विषयावरील प्रबंधाने त्यांना आचार्य पदवी प्राप्त झाली .डॉ. श्री रामचंद्रुडू यांची व्यावसायिक कारकीर्द १९४८ मध्ये मालीकिपुरममधील ए.एफ.डी.टी हायस्कूलमध्ये संस्कृत शिक्षक म्हणून सुरू झाली.त्यांच्या समर्पणामुळे आणि विद्वत्तेमुळे त्यांना एस.के.बी.आर. कॉलेज, अमलापुरम येथे व्याख्याता म्हणून नोकरी मिळाली. त्यानंतर ते हैदराबादच्या उस्मानिया विद्यापीठात प्राध्यापक म्हणून कार्यरत झाले , आणि निवृत्तीपर्यंत या पदावर कार्यरत राहिले (१९८७).निवृत्तीनंतरही त्यांनी तीन वर्षे हैदराबादच्या केंद्रीय विद्यापीठात सन्माननीय प्राध्यापक म्हणून सेवा दिली.आंध्र प्रदेशातील संस्कृतच्या प्रसारामध्ये त्यांनी केलेल्या योगदानांमध्ये सुराभारती समितीसाठी सचिव आणि नंतर उपाध्यक्ष म्हणून केलेले कार्य विशेष आहे.
रामचंद्रुडू यांचे पुस्तके आणि लेखन
रामचंद्रुडू यांनी संस्कृत, तेलुगू आणि इंग्रजी भाषांमध्ये १२० हून अधिक पुस्तके लिहली आहेत ज्यात भाष्ये, अनुवाद, आणि मूळ रचनांचा समावेश आहे. त्यांच्या सर्वात महत्त्वाच्या योगदानांमध्ये रवींद्रनाथ टागोर यांच्या “गीतांजली” चा संस्कृतमध्ये केलेला अनुवाद आहे. कालिदासांच्या मन्दाक्रान्ता छंदाचा वापर करून, डॉ. रामचंद्रुडू यांनी टागोर यांच्या अध्यात्मिक कवितांना नवीन जीवन दिले, ज्यामुळे देशभरातील विद्वानांनी त्यांचे कौतुक केले.रामचंद्रुडू यांनी संस्कृतमधील मूळ ग्रंथांचे अनुवाद केले आणि त्यावर भाष्येही लिहिली आहेत. संस्कृत ग्रंथांवरील त्यांची भाष्ये, विशेषतः अलंकार शास्त्र, व्याकरण, आणि वेदांताच्या क्षेत्रांमध्ये, सत्तासाध्य मानली जातात. काव्यप्रकाश” आणि ब्रह्मसूत्र भाष्य या ग्रंथांवरील त्यांचे भाष्य आजही विद्वानांद्वारे चर्चिले जातात. त्यांनी या ग्रंथांना भाषांतरित करण्यासाठी जी निष्ठा आणि समज दाखवली आहे, ती विद्यार्थी आणि विद्वानांसाठी अमूल्य संसाधन आहे.
श्री रामचंद्रुडू यांनी तेलुगू, संस्कृत, इंग्रजी आणि हिंदी भाषेत उल्लेखनीय कार्य केले आहे. ते संस्कृत व्याकरण, तेलुगू काव्य, संस्कृत साहित्याचे भाषांतर आणि त्यावर आधारित व्याख्याने, तसेच विविध साहित्य अकादमींशी संबंधित कार्यात अग्रणी राहिले आहेत. त्यांची काही महत्त्वाची पुस्तके पुढीलप्रमाणे ;
हिंदी – तेलुगु व्याकरणमु (१९५३): हे पुस्तक हिंदीचे व्याकरण तेलुगूमध्ये सुलभ आणि समग्र रूपाने मांडते, ज्यामुळे हिंदी भाषा शिकणाऱ्या तेलुगू भाषिकांसाठी हे पुस्तक महत्त्वाचे साधन ठरते.
रवींद्रनाथ टागोरांच्या गीतांजलीचा संस्कृत अनुवाद (१९६२): गीतांजलीच्या या अनुवादात, श्री रामचंद्रुडू यांनी टागोरांच्या काव्याचा भाव आणि गहन अर्थ टिकवून ठेवला आहे, जो संस्कृत प्रेमींसाठी महत्त्वपूर्ण योगदान आहे.
राघवशतकमु (१९६३): तेलुगूमध्ये लिहिलेले हे काव्य महाकवी राघवेंद्र यांच्या जीवनावर आधारित असून, त्यांच्या धर्मज्ञान, त्याग आणि शौर्याचे उत्कृष्ट वर्णन यात आहे.
कुमतिष्टकमु (१९६४): हे पुस्तक सुमतीशतकमु वरील विडंबन आहे, ज्यात कवीने मानवी स्वभाव आणि समाजातील विसंगती यावर मार्मिक टीका केली आहे.
तेनाली रामलिङ्गाच्या कथा (१९६४): तेनाली रामलिंगाच्या चातुर्य आणि बुद्धिमत्तेच्या कथा तेलुगूमध्ये सादर करणारे हे पुस्तक वाचकांच्या मनावर छाप पाडते.
सुसंहताभरतम् (१९६४): सहा कृत्यांमध्ये विभाजित केलेले हे संस्कृत नाटक भारताच्या महाभारताच्या कथेला नव्या दृष्टिकोनातून सादर करते.
लघुसिद्धांतकौमुदी (१९७१): संस्कृत व्याकरणाचे हे पुस्तक तेलुगूमध्ये संपूर्ण भाष्यसह सादर केले आहे, जे व्याकरणाच्या अभ्यासकांसाठी उपयुक्त आहे.
वक्रोक्तिजिवितम् (१९७७): वक्रोक्तिवादाचा हा ग्रंथ तेलुगूमध्ये संपूर्ण भाष्यसह लिहिला आहे, जो काव्यशास्त्र आणि अलंकारशास्त्राचे मूलभूत सिद्धांत समजावतो.
श्रीवाल्मीकिरामायणमु (१९८६-९५ ): वाल्मिकी रामायणाचे तेलुगूमध्ये अनुवाद .दहा खंडांमध्ये विस्तारलेले महाकाव्य आहे.
अद्वैतमते प्रशस्तगुणः (१९९३ ): अद्वैत वेदांतातील सिद्धांत आणि त्यातील गुणांवर भाष्य करणारे हे पुस्तक आध्यात्मिक चिंतकांसाठी उपयुक्त आहे.
श्री रामचंद्रुडू यांच्या कार्याने विविध विषयांवर प्रकाश टाकला आहे. त्यांचे संस्कृत-तेलुगु लेखन अनुवाद्कार्य , भारतीय साहित्याचे अनुवाद आणि धर्मविषयक तत्त्वज्ञानाबद्दलचे निबंध हे अत्यंत महत्त्वाचे आहे . साहित्य अकादमी, सल्लागार समिती आणि अनेक शैक्षणिक संस्थांमध्ये त्यांचे योगदान संस्कृत आणि तेलुगू भाषिक साहित्यिक परंपरेत महत्त्वाचे आहे.
रामचंद्रुडू यांचे साहित्यिक कार्य
रामचंद्रुडू यांचे साहित्यिक कार्य त्यांच्या सखोल ज्ञानाचे आणि विविधतेचे प्रतिबिंब आहे. त्यांनी मूळ सामग्री तयार करण्यामध्ये तसेच विद्यमान ग्रंथांवरील सखोल भाष्य करण्यामध्ये देखील प्रावीण्य दाखवले आहे. ज्यामध्ये संस्कृत काव्यशास्त्र, व्याकरण, तत्त्वज्ञान, आणि इतिहास या विषयांचा समावेश होता. त्यांच्या सर्वात महत्त्वाच्या योगदानांमध्ये त्यांनी संकलित केलेले नवीन संस्कृत शब्दकोश आहे. या भव्य कार्यामध्ये संस्कृत वाक्प्रचार, वाक्ये, आणि प्रत्ययांची सूक्ष्मता समाविष्ट आहे, जी अठरा मानक स्रोतांमधून घेतलेली आहे, ज्यामध्ये व्याकरणाचे कार्य, नाटक, पंचतंत्र, आणि अर्थशास्त्रासारखे शास्त्रीय ग्रंथ समाविष्ट आहेत.
रामचंद्रुडू एक कवी आणि नाटककार होते. संस्कृतमध्ये कविता लिहिण्याची त्यांची क्षमता, पारंपारिक साहित्याच्या कठोर छंदानुसार, त्यांना त्यांच्या समकालीनांपेक्षा वेगळे करते. त्यांच्या नाटकांना, ज्यात भारतीय पुराणकथा आणि इतिहासातून विषय घेतले जातात, भाषिक सौंदर्य आणि तत्त्वज्ञानाची गूढता यासाठी प्रशंसा मिळाली. त्यांच्या कार्यांमध्ये परंपरेचे पालन केले गेले आहे, तरीही ते विद्यमान समस्यांचा सखोल विचार करतात . त्यांनी प्राचीन भारतीय विचारांना आधुनिक काळाच्या संदर्भात पुनर्परिभाषित करण्याचा प्रयत्न केला आहे. त्यांच्या कार्याची गहनता आणि रुंदीने संस्कृत साहित्याच्या पारंपरिक परंपरांना आधुनिक साहित्यिक मानकांसोबत जोडले आहे, ज्यामुळे त्यांच्या कार्यांची वैशिष्ट्यपूर्णता आणि महत्त्व वाढते.
रामचंद्रुडू यांचे पुरस्कार आणि सन्मान
रामचंद्रुडू यांच्या विद्वत्तेची आणि साहित्यिक योगदानाची राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर प्रशंसा करण्यात आली आहे. त्यांच्या संस्कृत आणि तत्त्वज्ञानाच्या क्षेत्रातील असामान्य योगदानाबद्दल त्यांना विविध पुरस्कार आणि सन्मान मिळाले आहेत. त्यांच्या प्रतिष्ठित सन्मानांमध्ये “महामहोपाध्याय” हा उपाधी समाविष्ट आहे, याशिवाय, त्यांना “साहित्य आचार्य” आणि “वेदांत विशारद” या उपाधीही देण्यात आल्या आहेत. “गीतांजली” या संस्कृत अनुवादासाठी त्यांना साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला आहे. रामचंद्रुडू यांनी विविध राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय परिषदांमध्ये देखील भाग घेतला आहे, जिथे त्यांनी संस्कृत आणि भारतीय तत्त्वज्ञानावर आपले विचार मांडले. त्यांच्या व्याख्यानांनी आणि लेखांनी त्यांच्या विचारांची व्यापक प्रसार केले आणि संस्कृत साहित्याच्या क्षेत्रात त्यांनी सखोल योगदान दिले.
संदर्भ : साहित्य अकादेमी ,नवी दिल्ली .
