भारतीय अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञान संस्था
(स्थापना : १४ सप्टेंबर २००७). भारतीय अंतराळ विज्ञान आणि तंत्रज्ञान (आयआयएसटी) ही शासकीय आर्थिक साहाय्य असलेली आणि विद्यापीठ मान्यता प्राप्त ...
इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल बायॉलॉजी
(स्थापना : १९३५). भारतीय रासायनिक जीवविज्ञान संस्थान अर्थात इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल बायॉलॉजी-सीएसआयआर : आयआयसीबी-ही संस्था जीवविज्ञानातील काही जागतिक महत्त्वाच्या ...
सस्तन प्राण्यांतील दंतविन्यास
मुखातील कठीण व टोकदार रचना म्हणजे दात. ते मुखात जबड्यातील हाडांना जोडलेले असतात. वरील जबड्यातील अग्रऊर्ध्वहनु अस्थी (Premaxilla), ऊर्ध्वहनु अस्थी ...
जीवनप्रक्रिया : नियंत्रण
अत्यंत लहान सजीवांपासून ते मोठ्या सस्तन प्राण्यांपर्यंतच्या सजीवांची रचना गुंतागुंतीची असते. त्यांच्यामधील अंतर्गत कार्यांत जसे की, पोषक तत्त्वांचे शरीरातील वहन, ...
सजीव आणि जीवनप्रक्रिया
ज्यामध्ये जीवंत राहण्याची किंवा स्वत:चे अस्तित्व टिकवून ठेवण्याची क्षमता आहे, त्यास जीव किंवा सजीव असे म्हटले जाते. परंतु, नेमके सजीव ...
पक्षी जीनोम प्रकल्प
निसर्गात सुमारे १०,३०० विविध प्रजातींचे पक्षी आढळतात. या त्यांच्या विविधतेचे कारण जनुकीय अभ्यासातून शोधण्याचे वैज्ञानिकांनी ठरवले. यातूनच ‘पक्षी दहा हजार ...
नखे
स्तनी वर्गाच्या नरवानर गणातील प्राण्यांमध्ये हातापायांच्या बोटांवर असलेले बाह्यत्वचेचे उपांग. नखे ही केराटिनयुक्त प्रथिनाने बनलेली असून ती बोटांच्या टोकांना वरच्या ...
जीववैज्ञानिक जाती संकल्पना
वनस्पती व प्राणी यांच्या वर्गीकरणात उपयोगात आणले जाणारे सर्वांत लहान व उत्क्रांतीच्या दृष्टीने महत्त्वाचे असे एकक म्हणजे जाती होय. जीववैज्ञानिक ...
वंध्यत्व
(इन्‌फर्टिलिटी). प्रजनन करण्याची असमर्थता. सूक्ष्मजीवांपासून ते वनस्पती, प्राणी, मानवापर्यंत सर्व प्रकारांच्या सजीवांसाठी वंध्यत्व ही संज्ञा लागू होते. एखाद्या वनस्पतीला अविकसित ...
स्क्रिप्स रिसर्च
स्क्रिप्स रिसर्च : (स्थापना – १९२४) स्क्रिप्स रिसर्च या अमेरिकन संस्थेचा प्रारंभ इलेन ब्राऊनिंग स्क्रिप्स (ऑक्टोबर १९३६- ३ ऑगस्ट १९३२) या ...
अर्डेम पटापौटिअन
पटापौटिअन, अर्डेम : (२ ऑक्टोबर, १९६७ – ) अर्डेम पटापौटिअन यांचा जन्म लेबनॉनमधील बैरूट या शहरात एका आर्मेनियन कुटुंबात झाला. बैरूटमधील ...
भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण
भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण उर्फ फूड सेफ्टी अँड स्टँडर्डंस अ‍ॅथॉरिटी ऑफ इंडिया (FSSAI) भारतीय अन्न सुरक्षा आणि मानक प्राधिकरण ...
एडमंड हेन्री फिशर
फिशर, एडमंड हेन्री : (६ एप्रिल १९२० – २७ ऑगस्ट २०२१) एडमंड हेन्री फिशर यांचा जन्म चीनच्या शांघाय आंतरराष्ट्रीय वसाहतीत झाला. फिशर ...
शकुंतला हरकसिंग थिल्स्टेड
थिल्स्टेड, शकुंतला हरकसिंग : (१९४९ -) शकुंतला थिल्स्टेड यांचा जन्म त्रिनिदादमधील सान फर्नांडोजवळ असलेल्या रिफॉर्म नावाच्या लहानशा शहरामध्ये झाला. दहाव्या ...
लुडविग गटमान
गटमान, लुडविग : (३ जुलै १८९९ – १८ मार्च १९८०) लुडविग गटमान यांचा जन्म जर्मन ज्यू कुटुंबात टोस्ट येथे झाला. त्याकाळी ...
फ्रान्सिस हॅमिल्टन अर्नाल्ड
अर्नाल्ड, फ्रान्सिस हॅमिल्टन : (२५ जुलै १९५६) फ्रान्सिस हॅमिल्टन अर्नाल्ड यांचा जन्म पेन्सिल्व्हानिया स्टेटच्या एजवुड या पिटसबर्ग उपनगरात झाला. स्क्विरल हिल ...
दैनिक लयबद्धता
भौगोलिक स्थितीनुसार पृथ्वीवरील विविध भागांत असलेला परिसर, तापमान, सूर्यप्रकाशाची उपलब्धता या विविधतेशी व स्थिती बदलाशी जुळवून घेण्यासाठी बहुतेक सजीवांमध्ये अंतर्जात ...
इमॅन्युएल मेरी चापांचीए
चापांचीए, इमॅन्युएल मेरी : (११ डिसेंबर १९६८) इमॅन्युएल मेरी चापांचीए यांचा जन्म सविङ्गुए सुर ऑर (Juvisy-sur-Orge) या फ्रान्समधील लहानशा काउंटीमध्ये झाला ...
यूरोपियन मॉलेक्युलर बायॉलॉजी लॅबोरेटरी-यूरोपियन बायॉलॉजी इंस्टिट्यूट
यूरोपियन मॉलेक्युलर बायॉलॉजी लॅबोरेटरी-यूरोपियन बायॉलॉजी इंस्टिट्यूट : (स्थापना – १९७४) यूरोपियन बायोइन्फॉर्माटिक्स इन्स्टिट्यूट ईएमबीएल-ईबीआय (EMBL-EBI) ही आंतरराष्ट्रीय शासकीय संस्था असून यूरोपियन मॉलेक्युलर बायॉलॉजी ...
महादेवन लक्ष्मीनारायणन
लक्ष्मीनारायणन, महादेवन : ( १९६५ -) लक्ष्मीनारायणन महादेवन हे भारतीय वंशाचे वैज्ञानिक सध्या हार्वर्ड विद्यापीठात लोला इंग्लंड द वल्पीन प्रोफेसर ...
