लेखकः नलिनी नेने

मिहनाइटचा शोध विसाव्या शतकात दुसऱ्या दशकाचा शेवट व तिसऱ्या दशकाची सुरुवात या दरम्यान रॉस मिहन फौंड्री, इंग्लंड या ठिकाणी लागला. बिडाच्या धातुवितलनाच्या प्रक्रियेवर पूर्ण नियंत्रण व कॅल्शियम सिलिसाइडचा अंतःक्षेपक (Inoculant)…

बिडामध्ये दहा टक्क्यापेक्षा जास्त क्रोमियम असेल तर त्याचा समावेश उच्च क्रोमियम बीड या वर्गात केला जातो. क्रोमियममुळे लोह व क्रोमियम यांची गुंतागुंतीची रचना असलेली कार्बाइड्स तयार होतात. या प्रकारच्या स्थिर…

काळे बीड (Grey Cast Iron) हे ठिसूळ असते. त्याला चिवट व जास्त ताकदवान बनविण्याच्या प्रयत्नातून कमी ठिसूळ बिडाचा जन्म झाला. कमी ठिसूळ बिडाचे वैशिष्ट्य हे की, त्याच्या अंतर्गत रचनेत ग्रॅफाइट हे…

द्रव धातू (Molten Cast Iron) साच्यापर्यंत पोहोचण्यासाठी केलेला मार्ग म्हणजे द्वारण पद्धती. या पद्धतीची रचना पुढील उद्दिष्ट्ये समोर ठेवून केली जाते; त्यामध्ये साचा व्यवस्थित रीत्या भरला जाणे, रसामध्ये खळखळ (Turbulence)…

जगभर ओतल्या जाणाऱ्या धातूंमध्ये बिडाचा (Gray Cast Iron) वाटा मोठा आहे. ओतकामाची सुलभता, मशिनिंगची सुलभता, कंपने शोषून घेण्याची क्षमता इत्यादी त्याची कारणे आहेत. परंतु  बिडाच्या काही अंगभूत मर्यादा आहेत. पोलादाशी तुलना करता कमी…

क्रोमियमचा बिडावर होणार परिणाम मूळ धातूच्या अंतर्गत रचनेवर अवलंबून आहे. मूळच्या रचनेत फेराइट असेल तर क्रोमियमचा परिणाम पर्लाइट तयार होण्यात होतो. मूळ रचनेत पर्लाइट जवळजवळ नसेल तर क्रोमियम घातल्यावर कार्बाइड…

बिडामध्ये निकेल मिसळून केलेल्या वेगवेगळ्या मिश्रधातूंचे हे एक कुटुंब आहे. नाय-रेझिस्ट बनविताना बिडामध्ये मुख्यतः निकेल मिसळले जाते. काही मिश्रधातूंच्या बाबतीत निकेलसोबत तांबे, क्रोमियम इत्यादींचा वापर केला जातो. या मिश्रधातूमधील कार्बन…

पांढऱ्या बिडात निकेल व क्रोमियम मिसळून तयार होणाऱ्या मिश्रधातूंचा हा एक समूह आहे. नाय-हार्ड हे त्याचे व्यापारी नाव आहे. याच्या अंतर्गत रचनेत मुक्त स्वरूपातला कार्बन नसतो. सर्व कार्बन जखडलेल्या स्वरूपात…