शहरांमधून उपलब्ध असणार्‍या सुविधा, पुरेसा पाणीपुरवठा, वीज पुरवठा, कुशल कामगार वर्ग, सांडपाणी वाहून नेण्यासाठी नलिकांचे जाळे आणि ह्या सर्वांवर खर्च करण्यासाठी लागणारे आर्थिक पाठबळ इ. ग्रामीण भागांमध्ये अभावानेच आढळतात, त्यामुळे…
पुलेला रामचंद्रुडू : (२३ ऑक्टोबर १९२७ - २४ जून २०१५ ). पुलेला रामचंद्रुडू हे संस्कृत आणि भारतीय तत्त्वज्ञान आणि तेलुगु भाषेतील विद्वान होत . त्यांनी प्राचीन भारतीय ज्ञानाच्या संरक्षण आणि…
हिंदुस्तानी शास्त्रीय कंठसंगीतातील एक महत्त्वपूर्ण घराणे. मूलत: धृपदगायकीचे हे घराणे असून ‘नौहार बाणी’ या शैलीचे गायन म्हणजेच बोलांचे मधूर गायन करणे हे या गायकीचे वैशिष्ट्य. आग्रा घराण्याची परंपरा तेराव्या शतकातील…
देवडीकर, गोविंद बाळकृष्ण : (१५ नोव्हेंबर १९१६ – १३ मार्च १९८६). भारतीय कृषिसंशोधक आणि शास्त्रज्ञ. देवडीकर यांचा जन्म सोलापूर जिल्ह्यातील मोहोळ तालुक्याच्या देवडी गावात झाला. त्यांचे मॅट्रीकपर्यंतचे शिक्षण पंढरपूर येथे झाले.…
जॉर्जियातील एक प्रसिद्ध पुरातत्त्वीय स्थळ. हे स्थळ जॉर्जियाची राजधानी तबलिसी येथून नैर्ऋत्येला ८५ किमी. अंतरावरील गवताळ प्रदेशातील सिल्क रोड व्यापारी मार्गावर असून येथील मध्ययुगीन चर्च हे एक नाविन्यपूर्ण प्रागैतिहासिक स्थळ…
दक्षिण गोलार्धातील एक कल्पित प्राचीन भूखंडीय भूभाग. त्यामध्ये सध्याचे दक्षिण अमेरिका, आफ्रिका, अरेबिया, मादागास्कर, भारत, ऑस्ट्रेलिया आणि अंटार्क्टिका या भूखंडीय प्रदेशांचा समावेश होतो; जो एकूण खंडांच्या दोन तृतीयांश भूभाग आहे.…
उत्तर गोलार्धातील कल्पित प्राचीन भूखंडीय भूभाग. त्यामध्ये उत्तर अमेरिका, यूरोप, ग्रीनलंड आणि भारतीय द्वीपकल्प वगळून आशिया खंडाचा समावेश होतो. जर्मन भूवैज्ञानिक रूडॉल्फ स्टॉब यांनी लॉरेंशियन पर्वत (कॅनडाच्या ढालक्षेत्राचा भाग) व…
पूर्व आफ्रिकेच्या केन्या (केनिया) येथील रूडॉल्फ (तुर्काना) सरोवर भागातील एक विख्यात पुराजीवशास्त्रीय स्थळ. कूबी फोरा हे मानवजातीच्या उत्क्रांतीच्या अभ्यासासाठी जगातील एक अग्रगण्य पूर्व-ऐतिहासिक स्थळ असून अश्मयुगीन आणि त्या पूर्वीच्या काळातील…
आफ्रिका खंडाच्या पूर्वेकडील ‘द ग्रेट रिफ्ट व्हॅली’ (महाखचदरी) भागातील एक प्रसिद्ध पुरातत्त्वीय स्थळ. ‘ओल्डुपायी गॉर्ज’ या नावानेही प्रसिद्ध. हे स्थळ आफ्रिकेच्या टांझानिया देशातील आरूश प्रांतातील एन्गोराँगगोरो जिल्ह्यात असून ओल्डुवायी गॉर्ज…
एक प्रारंभिक मानव जाती. प्रख्यात केनियन पुरामानवशास्त्रज्ञ रिचर्ड लीकी (१९४४-२०२२) यांना रूडॉल्फ मानव (होमो रूडोल्फेन्सिस) या जीवाश्माचा शोध केन्या (केनिया) येथील रूडॉल्फ (आताचे नाव तुर्काना) सरोवराजवळील पुराजीव शास्त्रीय अवशेषांसाठी प्रसिद्ध…
आर्नल्ड, व्हल्द्यीम्यिर ईगरव्हिच : (१२ जून १९३७ – ३ जून २०१०). सोव्हिएत आणि रशियन गणितज्ञ. ते अविभाज्य प्रणालींच्या स्थिरतेच्या संदर्भात कोल्मोग्रोव्ह-आर्नल्ड-मोझर प्रमेयासाठी ओळखले जातात. आर्नल्ड यांचा जन्म ओदेसा, सोव्हिएत युनियन…
कॅलात्राव्हा, सांत्यागो : (२८ जुलै १९५१). स्पॅनिश वास्तुविशारद, संरचनात्मक अभियंते, शिल्पकार आणि चित्रकार. त्यांनी बांधलेल्या पूला आणि इमारतींबाबत ते जगप्रसिद्ध आहेत. कॅलात्राव्हा यांचा जन्म स्पेनमधील व्हॅलेंशियातील बेनिमानेत (Benimanet) या गावी…
जनसंपर्क आणि संघटन संपर्क यांमार्फत मिळविलेले संसाधन म्हणजे सामाजिक भांडवल. कुटुंबातील सदस्य, शेजारी, क्लब, राजकीय पक्ष, मित्रमैत्रिणी आणि सहकारी यांच्या संपर्कातून तयार होणारे सामाजिक संपर्काचे जाळे याद्वारे सामाजिक भांडवल मिळविता…
(स्थापना – १९६८). संस्थेचे संस्थापक बनबिहारी विष्णू निंबकर यांनी १९६८ मध्ये त्यांचे वडिल मुंबईचे उद्योगपती श्री. विष्णू रामचंद्र निंबकर यांच्या मार्गदर्शनाने सातारा जिल्ह्यातील फलटण येथे निंबकर कृषी संशोधन संस्था ऊर्फ…
घरगुती सांडपाण्यांत विविध स्रोतांमधून नायट्रोजन आणि फॉस्फरस वायू येतात. जसे वापरासाठी पुरवठा केलेल्या पाणी; सांडपाण्यातील यूरियाची पाण्याबरोबर होणारी प्रक्रिया (अमोनिया नायट्रोजन); सांडपाण्यातील प्रथिने (जैविक नायट्रोजन); प्रथिनयुक्त दूषितकांची अल्कधर्मी पाण्याबरोबर होणारी…