हूटन, अर्नेस्ट आल्बर्ट (Hooton, Earnest Albert) : (२० नोव्हेंबर १८८७ – ३ मे १९५४). अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांतील प्रसिद्ध शारीरिक मानवशास्त्रज्ञ. त्यांचा जन्म विल्यम हूटन आणि आई मार्गारेट एलिझाबेथ न्यूटन या दाम्पत्याच्या पोटी क्लेमन्सव्हील (विस्कॉन्सीन) येथे सुशिक्षित कुटुंबात झाला. सुरुवातीचे शिक्षण जन्मगावी घेऊन त्यांनी लॉरेन्स कॉलेज (अॅपलट) मधून १९०७ मध्ये बी. ए. आणि विस्कॉन्सीन विद्यापीठातून १९०८ मध्ये एम. ए. व १९११ मध्ये पीएच. डी. या पदव्या संपादन केल्या. नंतर ते ऑक्सफर्ड विद्यापीठात र्‍होड्स स्कॉलर म्हणून गेले. तेथे अचानक त्यांनी अभिजात साहित्याकडून आदिवासींच्या जीवनाकडे आपले लक्ष केंद्रित केले आणि शारीरिक मानवशास्त्राचा अभ्यास करून ऑक्सफर्ड विद्यापीठातून १९१२ मध्ये मानवशास्त्र विषयात पदविका व नंतर १९१३ मध्ये संशोधन करून पदवी मिळविली. त्याच वर्षी त्यांची हार्व्हर्डमध्ये अध्यापक म्हणून नियुक्ती झाली. पुढे १९३० मध्ये ते प्राध्यापक झाले आणि अखेरपर्यंत तेथेच अध्यापनात व्यस्त होते.
ऑक्सफर्डच्या वास्तव्यात असताना हूटन यांच्यावर तेथील मानवशास्त्रज्ञांची, विशेषतः रॉबर्ट रानुल्फ मॅरेट (Robert Ranolf Marrett) यांची, छाप पडली. सुरुवातीला हूटन यांनी सांस्कृतिक मानवशास्त्राचे काम केले असले, तरी शारीरिक मानवशास्त्रामधील निरनिराळ्या प्रकारचे प्रश्न हाताळताना त्यांना शारीरिक मानवशास्त्राची जास्त आवड उत्पन्न झाली. त्यामुळे त्यांना मुख्यतः शारीरिक मानवशास्त्रज्ञ म्हणूनच मान्यता प्राप्त झाली. मानवाची उत्क्रांती, वंशभेद, मानवी समाजाचे वर्गीकरण व वर्णन, व्यक्तिमत्त्व व शरीरप्रकार आणि त्यांचा गुन्हेगारी वर्तणुकीशी असलेला संबंध इत्यादी विषयप्रकारांवर त्यांचे कार्य आहे. मानवी समाजांचे व मानवी गटांचे वर्गीकरण (थोडक्यात, वंशवर्गीकरण) हा त्यांचा आवडता विषय त्यांच्या बहुतेक सर्वच लिखाणामधून दृष्टोत्पत्तीस येतो. त्यांनी १९३० मध्ये हार्व्हर्ड विद्यापीठ हे शारीरिक मानवशास्त्राचे एक प्रमुख व महत्त्वाचे केंद्र बनविण्याचे कार्य केले. अमेरिकेतील कित्येक व्यावसायिक शारीरिक मानवशास्त्रज्ञ त्यांचे विद्यार्थी आहेत. त्यांनी आपल्या लिखाणाद्वारे शारीरिक मानवशास्त्राची महती सर्वसामान्यांना पटवून दिली. त्यांनी १९३१ मध्ये लिहिलेल्या आपल्या अप फ्रॉम द एप या ग्रंथाच्या प्रसिद्धीच्या उच्चांकावरून याची प्रचिती येते. या ग्रंथाद्वारे त्यांनी शारीरिक मानवशास्त्राची पारंपरिक रूपरेषा सांगितली आहे. प्रदीर्घकाळ या ग्रंथाचा पाठ्यपुस्तक म्हणून उपयोग केला गेला. त्यांना १९४७ मध्ये ‘व्हायकिंग फंड मेडल’ हा पुरस्कार मिळाला आहे.
हूटन यांचे ग्रंथ पुढीलप्रमाणे : इंडियन व्हिलेज साइट अँड सिमेटरी निअर मॅडिसनव्हिल्ले, ओहायओ (१९२०); द एन्शन्ट इन्हॅबिटन्ट्स ऑफ कॅनरी आयलंड्स (१९२५); अप फ्रॉम द एप (१९३१); एप्स, मेन अँड मॉरॉन्स (१९३७); क्राइम अँड द मॅन (१९३९); ट्विलाइट ऑफ मॅन (१९३९); व्हाय मेन बिहेव्ह लाइक एप्स अँड व्हाइस–व्हर्सा (१९४०); मॅन्स पुअर रिलेशन्स (१९४२); अ सर्व्हे इन सिटींग (१९४५) इत्यादी. हूटन हे १९१८ ते १९३३ या काळात ‘आफ्रिकन स्टडीज’ या हार्व्हर्डप्रसृत लेखमालेचे संपादक होते.
हूटन यांचे केंब्रिज (मॅसॅचूसेट्स) येथे अल्पशा आजाराने निधन झाले.
समीक्षक – संतोष गेडाम
