ट्विटर (Twitter)

मायक्रोब्लॉगिंग सेवा (Microblogging service). वैयक्तिक संगणक किंवा भ्रमणध्वनीद्वारे संदेश वितरीत करणारी ऑनलाइन लघु स्तंभ लेखन सेवा. ट्विटरमध्ये मायस्पेस (Myspace) आणि फेसबुक (Facebook) यांसारख्या सोशल नेटवर्किंग संकेतस्थळांसारखे त्वरीत संदेशवहन (इन्स्टंट मॅसेजिंग; instant messaging) या तंत्रज्ञानाचा समावेश करून संक्ष‍िप्त संदेशाद्वारे किंवा “ट्विट” करून दिवसभर संवाद साधू शकणाऱ्या वापरकर्त्यांचे जाळे तयार करण्यात आले आहे.

वापरकर्ता भ्रमणध्वनीचा कळफलक (कीपॅड) किंवा संगणकावरून एक ट्विट अथवा संदेश तयार करतो आणि ते ट्विटरच्या सर्व्हरवर पाठवितो, पाठविणाऱ्याच्या यादीमध्ये असणाऱ्या इतर वापरकर्त्यांना पुढे तो संदेश अग्रेषित करण्यात येतो. (संदेश मिळणाऱ्या वापरकर्त्यास अनुयायी असे म्हणटले जाते; Followers). यासोबतच वापरकर्ता विशिष्ट विषयांवर मागोवा ठेवू शकतो, संवादावर प्रतिक्र‍िया नोंदवू आणि दिलेल्या ट्विटर फीडवरील लाखो अनुयायांना प्रेषित करू शकतो. ट्विट अनेक विषयांवर असू शकतात. विनोदांपासून ते बातम्यांपर्यंतच्या, जेवणाच्या योजनांपर्यंत ट्व‍िट कोणत्याही विषयावर असू शकतात परंतु ते २८० अक्षरांपेक्षा जास्त असू शकत नाहीत.

ट्विटरचा इतिहास : रुबी ऑन रेल्स (Ruby on Rails) वापरून ट्विटरची निर्मिती करण्यात आली आहे. रुबी संगणक प्रोग्रामिंग भाषेसाठी रुबी ऑन रेल्स हा एक विशेष वेब-अनुप्रयोग फ्रेमवर्क (Web-application framework) वापरून तयार केले गेले होते. हे संवाद किंवा संप्रेषण साधणारे साधन अन्य ऑनलाइन सेवांसह मुक्तपणे रूपांतरीत करण्यास आणि समाकलनास अनुमती देते. 2006 मध्ये इव्हान विल्यम्स (Evan Williams) आणि बिझ स्टोन (Biz Stone) यांनी ही सेवा तयार केली होती, त्या प्रत्येकाने याअगाेदर गुगलसह काम केले होते. विल्यम्स, ज्यांनी यापूर्वी लोकप्रिय वेब ऑथोरिंग टूल ब्लॉगर तयार केले होते, त्यांनी ओडिओच्या (Odeo) एका प्रकल्पासह प्रयोग करण्यास सुरवात केली – शॉर्ट मेसेज सर्व्हिस (एसएमएस; SMS) ज्याला नंतर ट्विटर म्हणतात. उत्पादनाचे भविष्य पाहून विल्यम्सने ओडिओ विकत घेतले आणि त्याचा विकास करण्यासाठी ऑब्व्ह‍ियस कॉर्पोरेशनची सुरुवात केली. नंतर अभियंता जॅक डोर्सी (Jack Dorsey) व्यवस्थापन गटात सामील झाले आणि मार्च- 2007 मध्ये ट्विटरची निर्मित आवृत्ती ऑस्टिन, टेक्सास येथे एका परिषदेत झाली. त्यानंतरच्या महिन्यात ट्विटर, इन्कॉर्पोरेट यांची निर्मिती केली गेली. त्याच्या स्थापनेपासून ट्विटर हा मुख्यत: सोशल नेटवर्किंग घटकांसह एक विनामूल्य एसएमएसची सेवा देत असे. ट्विटर मधे बॅनर जाहिराती किंवा सदस्यता शुल्कातून थेट महसूल उत्पन्न मिळणे याचा अभाव होता. 2009 मध्ये अभ्यागतांच्या संख्येत 1300 टक्के वाढ होत असताना, ट्विटर ही एक महत्त्वाची उत्सुकतेपेक्षा जास्त असल्याचे स्पष्ट झाले. तथापि, एका वर्षामध्ये सोशल नेटवर्किंगची जुगलबंदी फेसबुकने पहिल्यांदाच नफ्यात बदलली, एप्रिल-2010 मध्ये ट्विटरने “जाहिरात केलेले ट्विट” – शोध परिणामात दिसणार्‍या जाहिराती – त्याचे प्राथमिक कमाईचा स्रोत म्हणून अनावरण केले.

ट्विटर अकाउंट तयार करण्याचे टप्पे :

१) ट्विटरच्या अधिकृत संकेतस्थळावर भेट द्यावी (https://twitter.com).

२) ट्विटरवर खाते उघडण्यासाठी साईन-अप यावर दाबावे.

३) आपले नाव व भ्रमणध्वनी तेथे नोंदवावा.

४) आपल्या भ्रमणध्वनीची पडताळणी करावी.

५) आपला गुप्तशब्द किवा संकेतशब्द (Password) तयार करावा व नोंदवावा.

६) आपल्या आवडी निवडाव्या.

७) अनुसरण करण्यासाठी आपल्या आवडीचे लोक निवडावे.

८) आपल्या ई-मेलचा तपासून (verify) घ्यावा.

ट्विटर अकाउंट वापरण्याचे फायदे : संबधिताला आपली माहिती गरजेनुसार सहजतेने प्रोत्साहित करण्यासाठी, उदा., आपले स्तंभ लेखन, कथा, संशोधन लेख आणि बातम्या इ. सामायिक करण्यासाठी यांचा उपयोग होतो. ट्विट आणि रिट्विटद्वारे पटकन मोठ्या संख्येने लोकांपर्यंत पोहोचता येते. आपल्या क्षेत्रातील इतर तज्ञांच्या कार्यांचे अनुसरण करता येते. तज्ञ आणि इतर अनुयायांशी संबंध निर्माण करता येताे. नवीन प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचता येते.

समाजमाध्यमावर होणारा परिणाम : ट्विटरमुळे राजकीय आणि सामाजिक विषयांबद्दल जागरूकता वाढते, राजकीय संदेश देता येतो आणि सामूहिक कृतीत समन्वय साधता येतो. ट्विटरमुळे समाजाचे मत जाणून घेता येते.

कळीचे शब्द : #लघुस्तंभलेखन #Microblogging #फेसबुक #Facebook #अनुयायी #Followers

संदर्भ :

समीक्षक : अक्षय क्षीरसागर