रशियाच्या आग्नेय भागातील एक पर्वतश्रेणी. रशियातील याकूत (साखा) हे स्वायत्त प्रजासत्ताक व अमूर प्रांत यांच्या सरहद्दीदरम्यान पूर्व-पश्चिम अशी ही पर्वतश्रेणी पसरलेली आहे.
पर्वतश्रेणीची पूर्व-पश्चिम लांबी ७२० किमी. आणि दक्षिणोत्तर रुंदी १८० किमी. आहे. पश्चिमेस अल्येक्मा नदीपासून पूर्वेस माया नदीपर्यंत म्हणजे अगदी ओखोट्स्क समुद्रापर्यंत या पर्वतश्रेणीचा विस्तार आहे. स्टॅनोव्हॉयच्या नैर्ऋत्येस ट्रान्स-बायकाल्य श्रेणी, तर ईशान्येस ओखोट्स्क समुद्रकिनार्‍याला समांतर अशी दक्षिणोत्तर पसरलेली जुग्जूर पर्वतश्रेणी आहे.
जुग्जूर हा स्टॅनोव्हॉयचाच विस्तारित भाग आहे. या पर्वतश्रेणीचाच नैर्ऋत्येकडील विस्तारित भाग म्हणजे याब्लेनॉव्ही पर्वतश्रेणी होय. स्टॅनोव्हॉयचा दक्षिण उतार तीव्र असून उत्तरेस अल्दान पठाराकडे हळूहळू त्याची उंची कमी होत गेलेली आहे. ही पर्वतश्रेणी फार उंचीची नाही. पूर्व भागात तिची उंची २,४१२ मी. पर्यंत वाढलेली आहे. स्कालिस्टी (उंची २,४८२ मी.) हे या पर्वतश्रेणीतील सर्वोच्च शिखर आहे.
स्टॅनोव्हॉय पर्वतश्रेणी आणि तिच्याशी सलगता असणार्‍या श्रेण्या या उत्तरेस आर्क्टिक महासागराकडे व पूर्वेस पॅसिफिक महासागराकडे वाहत जाणार्‍या नदीप्रणालीदरम्यानच्या जलविभाजक आहेत. मुख्य स्टॅनोव्हॉय पर्वतश्रेणी मात्र उत्तरेकडील आर्टिक महासागराकडे वाहत जाणारी लीना आणि पूर्वेस पॅसिफिक महासागराकडे वाहत जाणारी अमूर या नद्यांचा जलविभाजक आहे. पर्वतश्रेणीवर असलेल्या हिमनद्या लीना नदीला पाणीपुरवठा होण्याच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या आहेत. या पर्वतश्रेणीवर तैगा प्रकारची दाट अरण्ये व दलदलयुक्त प्रदेश आढळतात. त्यांमध्ये लार्च वृक्ष मोठ्या प्रमाणात आहेत. उंच शिखरे मात्र उघडी आहेत. या पर्वतीय प्रदेशाच्या स्तररचनेत शेल, नाइस व ग्रॅनाइट हे खडक आढळत असून त्यांत सोने, कोळसा व अभ्रक या खनिजांचे साठे आहेत. ट्रान्स-सायबीरियन लोहमार्गाचा उत्तरेकडे जाणारा एक लोहमार्गफाटा व एक महामार्ग या पर्वतश्रेणीतून जातो. रशियन संशोधक अलेक्झांडर फॉन मिडेनड्रॉफ यांनी पहिल्यांदा या पर्वताचा शास्त्रशुद्ध अभ्यास केला.
समीक्षक : संतोष ग्या. गेडाम
Discover more from मराठी विश्वकोश
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
