बौमान, ऑस्कर (Baumann, Oskar) : (२५ जून १८६४ – १२ ऑक्टोबर १८९९). ऑस्ट्रियन समन्वेषक, मानचित्रकार आणि मानववंश वर्णनतज्ज्ञ. त्यांचा जन्म ऑस्ट्रियातील व्हिएन्ना येथे झाला. त्यांनी व्हिएन्ना विद्यापीठ, लाइपसिक विद्यापीठ येथून…
श्रीलंकेतील सर्वाधिक लांबीची नदी. तिला सिंहली भाषेत ‘ग्रेट सँडी रिव्हर’ या नावाने ओळखले जाते. या नदीची लांबी ३३५ किमी. आणि जलवाहन क्षेत्र १०,४४८ चौ. किमी. आहे. ही नदी देशाच्या मध्य…
अटलांटिक महासागरातील मेक्सिकोच्या आखाताचा एक फाटा. अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांपैकी अ‍ॅलाबॅमा राज्यात या उपसागराचा विस्तार झालेला आहे. नैर्ऋत्य भागात उपसागराचा निर्गममार्ग असून त्याद्वारे हा उपसागर मेक्सिकोच्या आखाताशी जोडलेला आहे. या निर्गमद्वाराच्या…
बाष्पयुक्त वाऱ्याच्या वाहण्याच्या मार्गात येणाऱ्या पर्वतीय अडथळ्यामुळे त्या पर्वताच्या वाताभिमुख उतारावर जी पर्जन्यवृष्टी होते, तिला ‘प्रतिरोध पर्जन्य’ किंवा ‘गिरिलिख पर्जन्य’ असे म्हणतात. उबदार सागराकडून वारे भूपृष्ठाकडे वाहू लागतात, तेव्हा ते…
इटलीतील दुसऱ्या क्रमांकाचे मोठे सरोवर. समुद्रसपाटीपासून १९३ मी. उंचीवर हे सरोवर स्थित आहे. या सरोवराची लांबी ५४ किमी., रुंदी ११ किमी., सरासरी खोली १७७ मी. आणि कमाल खोली ३७२ मी.…
बॅफिन, विल्यम (Baffin, William) : (१५८४ – २३ जानेवारी १६६२). ब्रिटिश मार्गनिर्देशक आणि समन्वेषक. बॅफिन यांच्या बालपणाविषयी विशेष माहिती उपलब्ध नाही. त्यांचा जन्म लंडन येथे झाला असावा असा अंदाज आहे.…
स्वित्झर्लंडमधील सर्वांत मोठे सरोवर. स्वित्झर्लंडच्या पश्चिम भागातील जुरा पर्वताच्या पायथ्यालगत असलेल्या स्वीस पठारावर, समुद्रसपाटीपासून ४२९ मी. उंचीवर हे सरोवर स्थित आहे. या सरोवराची लांबी ३८ किमी., रुंदी ६ ते ८…
आफ्रिकेतील मध्य सहारा प्रदेशातील एक पर्वतरांग. तिबेस्ती मासिफ या नावानेही ही पर्वतरांग ओळखली जाते. मध्य सहारामधील मिड-सहारा राइज प्रदेशाचा हा एक भाग आहे. चॅड या देशाच्या उत्तर भागात आणि लिबिया…
भूमध्य समुद्राचा एक फाटा. इटलीच्या वायव्य किनाऱ्यावर हा समुद्र पसरलेला आहे. उत्तरेस फ्रान्स व प्रामुख्याने इटालियन रिव्हिएरा (लिग्यूरिया) या इटलीच्या किनाऱ्यावरील अरुंद किनारपट्टी, इटलीच्या पश्चिम-मध्य भागातील तस्कनी प्रदेशाचा किनारा आणि…
फ्रान्समधील एक पर्वतश्रेणी. फ्रान्सच्या पूर्व भागातील ओ-रँ, बा-रँ आणि व्होज या विभागांत व्होज पर्वतश्रेणीचा (गिरिपिंडाचा) विस्तार झालेला आहे. फ्रान्स-जर्मनी यांच्या सरहद्दीजवळ या कमी उंचीच्या पर्वतरांगा आहेत. ऱ्हाईन नदीला समांतर, साधारणपणे…
ऑस्ट्रेलियातील न्यू साउथ वेल्स राज्याच्या पूर्व-मध्य भागातून वाहणारी प्रमुख नदी. लांबी ४६२ किमी., जलवाहन क्षेत्र सुमारे २२,००० चौ. किमी. लिव्हरपूल रेंज पर्वतश्रेणीचा भाग असलेल्या 'मौंट रॉयल रेंज' पर्वताच्या पश्चिम उतारावर…
पृथ्वीच्या उच्च अक्षवृत्तीय ध्रुवीय प्रदेशांमध्ये उन्हाळ्यात सूर्य एका दिवसात सलगपणे २४ तास क्षितिजाच्या वर दिसू शकतो. म्हणजे तेथे तो मध्यरात्रीही दिसतो. यावरून ही संज्ञा आली असून या प्रदेशाला ‘मध्यरात्रीच्या सूर्याचा…
प्लाइस्टोसीन हिमयुग सुमारे १०,००० वर्षांपूर्वी संपले. त्या वेळी सांप्रत सहारा प्रदेशातील हवामान बरेच आर्द्र स्वरूपाचे होते. अल्जीरिया व इतर वाळवंटी भागात सापडलेल्या गुहाचित्रांवरून एकेकाळी सहाराचे हवामान आर्द्र आणि जमीन सुपीक…
सहारा वाळवंट हे आफ्रिकेच्या ढालक्षेत्रावर स्थित आहे. या ढालक्षेत्रावर कँबियनपूर्व काळातील घडीचे व उघडे पडलेले खडक आढळतात. हे ढालक्षेत्र स्थिर झाल्यानंतर पुराजीव महाकल्पकालीन मूळ स्थितीतील क्षितिजसमांतर शैलसमूह निर्माण झाले. सहाराच्या…
सहारा वाळवंटामध्ये प्रामुख्याने विरळ व विखुरलेली वनश्री आढळते. उच्चभूमी प्रदेश, मरूद्यानाच्या द्रोणी आणि वाडींच्या काठांवर गवत, झुडुपे व वृक्ष अधिक आढळतात. वेगवेगळ्या प्रदेशांत सामान्यपणे गवत, विविध फुलझाडे, खजूर, ताड, ओषधी,…
