अब्बूरी छायादेवी : (१३ ऑक्टो १९३३ – २८ जून २०१९). तेलुगू साहित्यातील एक अग्रगण्य लेखिका. त्यांनी आपल्या साहित्यिक कृतींद्वारे विशेषतः स्त्रियांच्या जीवनातील साध्या-सोप्या परंतु खोलवर परिणाम करणाऱ्या अनुभवांचे चित्रण केले आहे. त्यांच्या लेखनातून स्त्रियांचे दृष्टिकोन, त्यांच्या समस्या, संघर्ष आणि भावनिक आव्हाने यांचे संवेदनशील चित्रण दिसते. छायादेवी यांनी कथा, कविता, निबंध, प्रवासवर्णन आणि संपादन अशा विविध साहित्यप्रकारांमध्ये . त्यांच्या लेखनातून सामाजिक प्रश्नांवर भाष्य करताना त्या नेहमीच स्त्रीवादी दृष्टिकोन ठेवतात. त्यांचे साहित्य केवळ मनोरंजन करत नाही, तर समाजाला विचार करण्यास भाग पाडते आणि विशेषतः स्त्रियांच्या जीवनातील जटिलतांना उलगडते.
जन्म आणि शिक्षण
अब्बूरी छायादेवी यांचा जन्म १३ ऑक्टोबर १९३३ रोजी आंध्र प्रदेशातील पूर्व गोदावरी जिल्ह्यातील राजमुंद्री येथे झाला. त्यांचे वडील श्री. मड्डाली वेंकटचलम (टोपणनाव: नचिकेतुडु) आणि आई श्रीमती मदी वेंकटरमणम्मा यांनी त्यांचे बालपण साहित्यिक वातावरणात घडवले. छायादेवी यांनी १९५१ मध्ये राजमुंद्री येथील गव्हर्नमेंट आर्ट्स कॉलेजमधून पदवी प्राप्त केली आणि १९५३ मध्ये हैदराबादच्या निजाम कॉलेज, उस्मानिया विद्यापीठातून राज्यशास्त्रात मास्टर्स पूर्ण केले. त्यांच्या कुटुंबाने त्यांना लेखनासाठी प्रोत्साहन दिले नाही, परंतु त्यांच्या वडिलांचा प्रबळ व्यक्तिमत्व आणि घरातील पुरुषप्रधान वातावरण यांनी अप्रत्यक्षपणे त्यांना लेखिका बनण्यास प्रवृत्त केले. छायादेवी स्वतः सांगतात, “माझ्या वडिलांना मला लेखिका बनवण्याचा हेतू नव्हता, परंतु घरातील आणि बाहेरील पुरुषप्रधान वातावरणाने मला स्त्रीवादी लेखिका बनण्यास प्रेरित केले.”
अब्बूरी छायादेवी: व्यावसायिक कार्य
छायादेवी यांनी आपल्या व्यावसायिक कारकीर्दीची सुरुवात १९५६ मध्ये ‘वनीता’ या मासिकाच्या संपादक म्हणून केली. या काळात त्यांना स्त्रियांच्या समस्यांचा जवळून अभ्यास करता आला. त्यानंतर त्यांनी लायब्ररी सायन्समध्ये डिप्लोमा प्राप्त केला आणि १९५९ मध्ये नवी दिल्ली येथील युनायटेड सर्व्हिस इन्स्टिट्यूशन ऑफ इंडिया लायब्ररीत ग्रंथपाल म्हणून काम सुरू केले. १९७२ मध्ये त्या जवाहरलाल नेहरू विद्यापीठाच्या लायब्ररीत उप-ग्रंथपाल म्हणून रुजू झाल्या. १९८२ मध्ये त्यांनी स्वेच्छेने नोकरी सोडली आणि हैदराबादला स्थायिक झाल्या, जिथे त्यांनी पुन्हा पूर्णवेळ लेखनाला वाहून घेतले. त्यांनी कविता या त्रैमासिकाचे आपल्या पती श्री. अब्बूरी वरदा राजेश्वर राव यांच्यासोबत संपादन केले, जे मुक्तछंद कवितांना समर्पित होते. याशिवाय, त्यांनी उदयम, भूमिका, आंध्र प्रभा, नव्या यांसारख्या नियतकालिकांमध्ये आणि काही वेबसाइट्सवर स्तंभलेखन केले.
अब्बूरी छायादेवी यांची साहित्यसंपदा
अब्बूरी छायादेवी यांनी साहित्याच्या विविध प्रकारांमध्ये आपले योगदान दिले आहे. त्यांच्या साहित्यसंपदेत कथासंग्रह, कादंबरी, निबंध, प्रवासवर्णन, भाषांतर आणि संपादन यांचा समावेश आहे. त्यांच्या प्रमुख कृती खालीलप्रमाणे:कथासंग्रह: अब्बूरी छायादेवी कथालु , ताना मार्गम , प्रयाणम (१९६५), बोन्साय ब्रतकु (१९७४), गड्डु नेला (१९७५), विमर्शकुलु (१९५५), श्रीमती उद्योगिनी (१९७५); कादंबरी: मृत्युंजय (लघु आत्मचरित्रात्मक कादंबरी, १९९३); निबंध: व्यास चित्रालु (१९९६); प्रवासवर्णन: चिनालो छाया चित्रालु (२००२); भाषांतर/रूपांतर: अनागा अनागा (जागतिक लोककथांचा संग्रह,१९५५), अपरचिता लेखा, इतरा कथालु (स्टीफन झ्वाइग यांच्या निवडक कथांचे भाषांतर, १९५६; विशालग्रंथसाला यांनी पुनर्मुद्रित), मना जीवितालु – जिद्दू कृष्णमूर्ती व्याख्यानालु (१९९८, २०००), संपादन: कविता १, २ (१९५४), वनीता (मासिक), मॉडर्न तेलुगू पोएट्री (१९५८), तेलुगू महिलांचे २०व्या शतकातील लेखन (साहित्य अकादमीसाठी संपादन, २००२).
अब्बूरी छायादेवी यांच्या साहित्याचे विश्लेषण
छायादेवी यांचे साहित्य हे त्यांच्या स्त्रीवादी दृष्टिकोनामुळे आणि सामाजिक जाणिवेमुळे वैशिष्ट्यपूर्ण ठरते. त्यांच्या कथांमध्ये मध्यमवर्गीय स्त्रियांचे जीवन, त्यांच्या भावना, संघर्ष आणि सामाजिक दबाव यांचे सखोल चित्रण आहे. त्यांची पहिली कथा अनुबंधम (१९५२) पासूनच त्यांनी आपल्या लेखनात स्त्रियांच्या जीवनातील जटिलता आणि त्यांच्या अंतर्मनातील भावना यांना केंद्रस्थानी ठेवले. त्यांच्या कथांमध्ये साधेपणा आणि खरेपणा आहे, ज्यामुळे त्या वाचकांच्या हृदयाला भिडतात. प्रयाणम (१९६५) मध्ये त्यांनी बलात्कारासारख्या गंभीर विषयाला स्पर्श करताना ठामपणे सांगितले की, हा प्रश्न जीवन-मरणाचा नाही आणि त्यामुळे आत्महत्येसारखे टोकाचे पाऊल उचलणे चुकीचे आहे. त्यांनी बलात्काराला अपघाताएवढेच महत्त्व देण्याचा आग्रह धरला, जे त्याकाळच्या सामाजिक मानसिकतेला आव्हान देणारे होते. बोन्साय ब्रतकु (१९७४) मध्ये त्यांनी स्त्रीच्या मर्यादित जीवनाला बोन्सायच्या रूपकातून मांडले, जे समाजातील स्त्रियांच्या संकुचित आयुष्याचे प्रतीक आहे. गड्डु नेला (१९७५) ही कथा त्यांच्या वैयक्तिक अनुभवातून प्रेरित आहे, ज्यामध्ये त्यांनी संतानप्राप्तीच्या इच्छेने येणाऱ्या भावनिक निराशेचे चित्रण केले आहे. या कथेत त्यांनी स्त्रीच्या शारीरिक आणि मानसिक अनुभवांना खुलेपणाने मांडले, जे त्याकाळी धाडसी मानले गेले.विमर्शकुलु (१९५५) मधून त्यांनी अविवाहित महाविद्यालयीन मुलींच्या वैवाहिक जीवनाविषयीच्या धारणा आणि त्यांना कराव्या लागणाऱ्या तडजोडी यांचे चित्रण केले. श्रीमती उद्योगिनी (१९७५) मध्ये त्यांनी भारतीय स्त्रीच्या पारंपरिक कर्तव्याच्या अपेक्षांवर उपहासात्मक भाष्य केले आहे. त्यांच्या मृत्युंजय या लघु आत्मचरित्रात्मक कादंबरीत त्यांनी आपल्या वडिलांशी झालेल्या पत्रव्यवहारातून त्यांचे नाते आणि त्यांचा दृष्टिकोन मांडला आहे. त्यांचे निबंध आणि प्रवासवर्णने, विशेषतः व्यास चित्रालु आणि चिनालो छाया चित्रालु, त्यांच्या विश्लेषणात्मक आणि विनोदी लेखनशैलीचे दर्शन घडवतात. तेलुगू समीक्षक चेकुरी रामाराव यांनी त्यांच्या निबंधांना “नाजूक पण मोहक” असे वर्णन केले आहे.
अब्बूरी छायादेवी यांना मिळालेले पुरस्कार
छायादेवी यांच्या साहित्यिक योगदानाला अनेक पुरस्कारांनी गौरवण्यात आले आहे: मृत्युंजय या कादंबरीसाठी १९९६ मध्ये पोट्टी श्रीरामुलू तेलुगू विद्यापीठाकडून रचयित्री उत्तम रचना पुरस्कार, ताना मार्गम या कथासंग्रहासाठी २००५ मध्ये साहित्य अकादमी पुरस्कार. या कथासंग्रहातील कथा मध्यमवर्गीय स्त्रियांच्या समस्यांना सकारात्मक आणि प्रभावीपणे हाताळतात. त्यांच्या साहित्याला तेलुगू साहित्यविश्वातून व्यापक मान्यता मिळाली आणि त्यांच्या कथा दूरदर्शनवर प्रसारित झाल्या.
अब्बूरी छायादेवी यांचे साहित्य हे तेलुगू साहित्यातील एक अमूल्य ठेवा आहे. त्यांनी आपल्या लेखनातून स्त्रियांचे अनुभव, त्यांच्या भावना आणि सामाजिक बंधने यांचे संवेदनशील चित्रण केले आहे. त्यांचा स्त्रीवादी दृष्टिकोन, साधी पण प्रभावी लेखनशैली आणि सामाजिक प्रश्नांवरील गंभीर भाष्य यामुळे त्यांचे साहित्य कालातीत आहे. त्यांच्या कथा, निबंध, प्रवासवर्णने आणि संपादन यांनी तेलुगू साहित्याला समृद्ध केले आहे.
संदर्भ : https://sahitya-akademi.gov.in/library/meettheauthor/abburi_chayadevi.pdf
समीक्षण : जगतानंद भटकर
Discover more from मराठी विश्वकोश
Subscribe to get the latest posts sent to your email.
