एक योगउपनिषद्. ऋग्वेदाशी संबंधित असलेल्या या उपनिषदात नादाचे वेगवेगळे प्रकार सांगून नादानुसंधान साधनेचे स्वरूप स्पष्ट केले गेले आहे. ॐकारावर हंसाचे रूपक करून त्याच्या विविध अंगोपांगांचे वर्णन यात केले आहे. ‘अकार’…
पतंजली मुनींनी अष्टांगयोगामध्ये वर्णिलेल्या पहिल्या अंगातील पाच यमांपैकी अहिंसा हा पहिला यम आहे (पातञ्जल योगसूत्र २.३०).‘हिंसेचा अभाव’ असा या संज्ञेचा शब्दश: अर्थ आहे. ‘अहिंसा सर्वथा सर्वदा सर्वभूतानाम् अनभिद्रोहः’ अर्थात कोणत्याही…
कृष्ण यजुर्वेदाशी संबंधित असलेल्या या उपनिषदात अवघे २५ मंत्र आहेत. यातील उपदेश साधकांना संसाराचे बंध कापून मोक्षाची वाट सुकर करण्यासाठी जणू काही क्षुरिका म्हणजेच सुरीसारखी मदत करतो. उपनिषदाच्या आरंभी ‘साधकाला…
तेजोबिंदू उपनिषद् हे कृष्ण यजुर्वेदांतर्गत येणारे उपनिषद् असून तेजोबिंदूवर केलेले ध्यान, सच्चिदानंदरूप परमतत्त्व, विदेहमुक्तीचा साक्षात्कार इत्यादी मुद्यांची चर्चा याच्या सहा अध्यायांमधून ४६३ पद्यांतून केलेली दिसून येते. हे उपनिषद् अद्वैत वेदांत…
रोमन देवतासमूहातील एक ख्यातकीर्त स्त्रीदेवता. मूळात ती एक वनदेवता मानली जाई. ती चंद्र आणि मृगया यांची देवता असून ग्रीक देवता आर्टेमिस आणि डायना ह्या एकच असल्याचे मानले जाते. डायना (आर्टेमिस)…
मंत्रसाधनेद्वारे अंतिम सत्याची प्राप्ती करून घेण्याचा मार्ग म्हणजे मंत्रयोग होय. नाम व रूप याद्वारे व्यक्त होणाऱ्या शब्द आणि भाव यांवर चित्त एकाग्र झाल्याने जो योग साध्य होतो त्याला मंत्रयोग म्हणतात,…