(सपाट डेटाबेस). फ्लॅट-फाइल डेटाबेसमध्ये डेटाबेस हा फाइल (File) स्वरूपात संग्रहित करतात. रेकॉर्ड (Record) एकसमान स्वरूपाचे असतात आणि रेकॉर्डस् मधील संबंध अनुक्रमित किंवा ओळखण्याची कोणतीच संरचना नसते. फाइल ही अत्यंत साधी असते. फ्लॅट-फाइल ही साधी मजकूर किंवा द्विमान फाइल (बायनरी फाइल) असू शकते. डेटाबेसमधील माहितीच्या संबंधावरून अनुमान काढले जाते, परंतु खुद्द डेटाबेस ते संबंध स्पष्ट करू शकत नाही.
एका फ्लॅट-फाइलमध्ये विशेषत: मजकूर असतो, ज्याद्वारे सर्व शब्दप्रकिया किंवा इतर संरचना वर्ण किंवा मार्कअप काढून टाकले जातात. फ्लॅट फाइल डेटाबेस साध्या मजकूर स्वरूपात माहिती साठविते. रिलेशनल डेटाबेसमधील (Relational database) फ्लॅट-फाइलमध्ये प्रत्येक ओळीत एक रेकॉर्ड असलेली सारणी असते आणि रेकॉर्ड मधील भिन्न स्तंभ फील्डला विभक्त करण्यासाठी स्वल्प विराम मर्यादित असतात. रिलेशनल डेटाबेसच्या विपरीत, फ्लॅट-फाइल डेटाबेसमध्ये एकाधिक सारण्या नाहीत. फ्लॅट-फाइलमध्ये साठवलेल्या माहितीमध्ये त्यांच्याशी संलग्न कोणतेही फोल्डर्स किंवा पथ नाहीत.
माहिती आयात करण्यासाठी फ्लॅट-फाइल माहिती-वखार (डेटा वेअरहाऊसिंग; Data warehousing) प्रोजेक्टमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरल्या जातात. त्यांनी साठवलेल्या माहितीवर हेरफेर केले जात नाही, परंतु त्यांना सर्व्हरवरून माहिती वाहून नेत असलेल्या सोईनुसार प्राधान्य दिले जाते. फ्लॅट-फाइल केवळ सारणीत माहिती संग्रहित करण्याचे एक सारखे साधन म्हणून कार्य करतात, परंतु त्यांमध्ये समाविष्ट असलेल्या सारणींमधे कोणतेही संलग्नता नसते.
आज्ञावलीकार ओरॅकल (Oracle) आणि एसक्यूएल (SQL) मध्ये अनुप्रयोग तयार करतांना फ्लॅट-फाइल डेटाबेसचा वापर करतात, जे बहुविध प्रोग्रामिंग भाषांना आधार देतात. कारण फ्लॅट-फाइलचे असणारे अत्यंत साधे स्वरूप शिवाय संरचित फाइलपेक्षा त्या कमी जागा व्यापतात. परंतु फ्लॅट-फाइलमधील माहिती फक्त वाचता, साठविता आणि पाठविता येते. फ्लॅट-फाइल ही संगणक प्रणालीची एक प्रकारची पद्धत आहे जी सर्व माहिती एकाच निर्देशिकामध्ये संग्रहित करते. फ्लॅट-फाइल डेटाबेसमध्ये माहिती प्रतिनिधीत्व काही मानकांचे पालन करते. फ्लॅट-फाइल डेटाबेसमधील प्रत्येक स्तंभ हा विशिष्ट माहिती प्रकारासाठी प्रतिबंधित केलेला असतो. माहितीचे फाॅरमॅटिग करतांना ठराविक रूंदी असावी याकरिता डिलिमिटर (delimiter) यांचा फ्लॅट-फाइलमध्ये समावेश करण्यात येतो कारण त्यामुळे रेकॉर्ड मधील विविध प्रकारच्या फील्ड शोधण्याचा त्राण कमी होतो. फ्लॅट-फाइलमधील प्रथम पंक्ती फील्ड नावाचा संदर्भ देते. विशिष्ट फील्ड नाव प्रत्येक फील्ड कोणत्या माहितीशी संबंधित आहे हे ओळखणे सोपे करते. फ्लॅट-फाइल डेटाबेसमधील सर्व पंक्ती संबंधित बीजगणित मधील ट्युपल (Tuple) संकल्पनांचे अनुसरण करतात, जेथे ट्युपल घटकांची रचना केलेली यादी आहे. डेटाबेस व्यवस्थापन प्रणालीमध्ये (Database management system; DBMS) माहिती हस्तांतरित होईपर्यंत फ्लॅट-फाइल्स मधील माहिती त्यांच्या मूळ स्वरूपात अस्तित्वात असते. एकदा प्रेषण पूर्ण झाले की, माहिती बदलली जाते आणि वेगवेगळ्या स्वरूपात जतन केली जाते.
कळीचे शब्द : #database #DBMS #TEXT
संदर्भ :
- https://searchsqlserver.techtarget.com/definition/flat-file
- https://www.techopedia.com/definition/25956/flat-file
समीक्षक : विजयकुमार नायक
