जोखीम मूल्यांकन केवळ जोखीम विशालतेचे मूल्यांकनच करत नाही, तर संभाव्य नुकसानाची शक्यता, त्यामागील कारणे आणि त्याचा परिणाम समजून घेणे आणि ती जोखीम कमी करण्यासाठी काय तयारी करावी लागेल अशा प्रकारची संपूर्ण माहितीदेखील प्रदान करते. म्हणून जोखीम मूल्यांकन हे आपत्ती व्यवस्थापनात निर्णय आणि धोरण बनविण्याच्या प्रक्रियांचा अविभाज्य भाग आहे.

जलद विकास आणि आधुनिक जीवनशैली यांमुळे लोकांच्या सुरक्षिततेत आणि आरोग्यांत धोक्याची भर घातली गेली आहे. नैसर्गिक आणि मानवी अपघातांमुळे पर्यावरणावर आणि मानवी जीवनावर प्रतिकूल परिणाम होऊ शकतात. योग्य प्रक्रिया, हाताळणी आणि प्रशिक्षण यांमुळे दुर्घटना मोठ्या प्रमाणावर कमी केल्या जाऊ शकतात.

धोक्यांपासून धोका असलेल्या अनेक ‘मालमत्ता’ आहेत. सर्वप्रथम, लोकांच्या दुखापतींना जोखमीच्या मूल्यांकनाचा विचार केला पाहिजे. धोकादायक परिस्थिती ज्यामुळे लक्षणीय दुखापत होऊ शकते ते योग्य आपत्कालीन योजना आहेत याची खात्री करण्यासाठी ठळक केले पाहिजे. इतर अनेक भौतिक मालमत्ता धोक्यात येऊ शकतात. यामध्ये इमारती, माहिती तंत्रज्ञान, उपयुक्तता प्रणाली, यंत्रसामग्री, कच्चा माल आणि तयार वस्तू यांचा समावेश आहे. तसेच पर्यावरणीय प्रभावाच्या संभाव्यतेचादेखील विचार केला गेला पाहिजे.

एखाद्या आपत्तीचा धोका एखाद्या विशिष्ट आपत्तीमुळे किती नुकसान होऊ शकते. ते कसे व किती कमी करण्यासाठी केलेले अभ्यासपूर्ण संशोधन कुठल्याही आपत्तीची तीव्रता कमी करून जैविक, सामाजिक, आर्थिक आणि पर्यावरण यांवर होणारा परिणाम कमी करण्यासाठी जोखीम मुल्यांकन अत्यंत आवश्यक असते.

संदर्भ :

समीक्षक : सतीश पाटील