Author: प्रमोद जोगळेकर

मानवी चेतासंस्थेचे एक महत्त्वाचे इंद्रिय. सु. १० अब्ज चेतापेशींचे जाळे असलेल्या मेंदूचे कार्य थक्क करणारे आहे. शरीरातील सर्व कार्यांवर मेंदूचे ...

मानवी उत्क्रांतीतील एक महत्त्वाचे कौशल्य. मानवपूर्व अवस्था ते आधुनिक मानव उत्क्रांतीच्या घडामोडींमध्ये दगडांना व हाडांना कृत्रिमपणे आकार देऊन त्यांची हत्यारे ...

चिंपँझी या कपिचे पूर्वज व मानव प्रजातीचे पूर्वज यांच्या शाखा सुमारे ८० ते ६० लक्ष वर्षपूर्व या काळात वेगळ्या झाल्यानंतर ...

संश्लेषी जीवविज्ञान ही जैवतंत्रज्ञानाची उपशाखा असून तिचे स्वरूप उपयोजित प्रकारचे आहे. अभियांत्रिकी तत्त्वांचा जीवविज्ञानात वापर करून सध्या अस्तित्त्वात नसलेल्या जैविक ...

एक नामशेष पुरातन मानवी जाती. इंडोनेशियात फ्लोरेस बेटावर सन २००३ मध्ये हॉबिट या वेगळ्या जातीचा शोध लागल्यावर पुढे २००७ मध्ये ...

पुरामानववैज्ञानिकांनी मानवी जीवाश्मांतील नव्याने सुचवलेली परंतु सर्वमान्य न झालेली एक जाती. इथिओपियात आवाश नदीच्या खोऱ्यात बोडो डी`आर (Bodo D`ar) या ...

इंडोनेशिया येथील एक पुरातन मानवी जाती. इंडोनेशियातील फ्लोरेस या बेटावर सन २००३ मध्ये लिआंग बुआ (Liang Bua) या गुहेत एका ...

एक विलुप्त पुरातन मानवी जाती. केन्यातील (केनिया) कूबी फोरा या पुरातत्त्वीय अवशेषांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या स्थळावर केनियन अभ्यासक बर्नार्ड नेगीनो आणि ...

पुरातन मानवी जाती. आधुनिक मानवांच्या उत्क्रांतीची कहाणी फक्त ⇨निअँडरथल वआधुनिक मानव या दोन समूहांपुरती मर्यादित नाही हे अलीकडेच लक्षात आले ...

एक विलुप्त मानवी जाती. दक्षिण आफ्रिकेतील गौतेंग प्रांतातील रायझिंग स्टार गुहांमधील दिनलेदी (Dinaledi) या गुहेच्या एका पोकळीत (चेंबर) अनपेक्षितपणे १५५० ...

इरेक्टस मानवाप्रमाणे पश्चिम व मध्य यूरोपमधील सर्वांत प्राचीन मानव जाती. ‘ॲन्टेसेसर’ हा लॅटिन शब्द असून त्याचा अर्थ ‘अग्रणी’, ‘प्रारंभी बसणारा’ ...

निअँडर नदीच्या खोऱ्यातील मानव. सुमारे तीन लाख वर्षांपूर्वी सेपियन मानव म्हणजे आधुनिक मानव जातीचा उदय झाला त्या वेळी इरेक्टस या ...

विचार करणारा, प्रगल्भ बुद्धिप्रधान, प्रत्यक्षात शारीरिक दृष्ट्या अधिक प्रगत असलेला आधुनिक मानव. त्यालाच शास्त्रीय भाषेत ‘सेपियन मानव’ (होमो सेपियन) असे ...

एक प्रारंभिक मानव जाती. प्रख्यात केनियन पुरामानवशास्त्रज्ञ रिचर्ड लीकी (१९४४-२०२२) यांना रूडॉल्फ मानव (होमो रूडोल्फेन्सिस) या जीवाश्माचा शोध केन्या (केनिया) ...

एक लुप्त पुरातन मानवी जाती. सु. ७ लाख ते २ लाख वर्षपूर्व या काळात अस्तित्वात असलेल्या या जातीच्या जीवाश्मांचा शोध ...

इरेक्टस मानव या जातीचे जीवाश्म प्रथम १८९१ मध्ये इंडोनेशियामधील जावा भागातील त्रिनील येथे सापडले. विख्यात डच वैज्ञानिक युजीन डुबॉ (१८५८-१९४०) ...

मानवी जीवाश्मांतील सर्वांत प्राचीन जाती. पुरामानवशास्त्रामध्ये ही जाती एक महत्त्वाचा टप्पा मानली जाते. टांझानियातील पुराणाश्मयुगीन अवशेषांसाठी प्रसिद्ध असलेल्या ओल्डुवायी गॉर्ज ...

मानवी उत्क्रांतीवृक्षावर चार स्वतंत्र शाखा आहेत. सर्वांत अगोदर उत्क्रांत झालेल्या व आता फक्त जीवाश्म स्वरूपात आढळत असलेल्या आर्डीपिथेकस या पहिल्या ...

तुर्कस्तानच्या (सध्याचे नाव तुर्की) दक्षिण ॲनातोलिया प्रांतातील एक पुरातत्त्वीय स्थळ आणि जागतिक वारसास्थळ. नवाश्म व ताम्रपाषाणयुगातील आद्य शेतकऱ्यांची मोठी वसाहत ...

छद्मपुरातत्त्व अथवा भ्रामक पुरातत्त्व ही पुरातत्त्वविद्येची अधिकृत शाखा नसून हा एक वैचारिक गैरप्रकार अथवा खोटेपणा आहे. विश्वसनीय पुरातत्त्वीय माहितीचा चुकीचा ...