लेखकः प्रमोद जोगळेकर

सिंह, पुरुषोत्तम : (१ जानेवारी १९४० – २२ फेब्रुवारी २०२०). विख्यात भारतीय पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म उत्तर प्रदेशमधील गोरखपूर जिल्ह्यातील भरौली या गावातील एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात झाला. सिंह यांनी बनारस हिंदू…

शर्मा, तरुणचंद्र : (११ एप्रिल १९२९ – १७ नोव्हेंबर २०११). ईशान्य भारतात महत्त्वाचे संशोधन करणारे प्रागैतिहासिक पुरातत्त्वज्ञ आणि मानवशास्त्रज्ञ. त्यांचा जन्म आसाममधील नलबाडी जिल्ह्यातील दक्षिणगाव येथे झाला. शालेय शिक्षण जन्मगावात…

खत्री, आत्मा प्रकाश : (८ एप्रिल १९३२–१७ नोव्हेंबर २००४). विख्यात प्रागैतिहासिक पुरातत्त्वज्ञ आणि पुरामानवशास्त्रज्ञ.  त्यांचा जन्म बवहाळपूर (पाकिस्तान) येथे झाला. फाळणीनंतर त्यांचे कुटुंब भारतात आले. त्यांचे सर्व शिक्षण पंजाबमध्ये झाले.…

क्लार्क, जॉन डेस्मंड : (१० एप्रिल १९१६ – १४ फेब्रुवारी २००२). विख्यात इंग्लिश पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म लंडन येथे झाला. त्यांच्या कुटुंबाचा सौंदर्यप्रसाधनांचा व्यवसाय होता. ब्रिस्टल आणि बाथ गावांजवळ बोर्डिंग (निवासी)…

क्लार्क, सर जॉन ग्रॅहम डग्लस : (२८ जुलै १९०७ – १२ सप्टेंबर १९९५). स्टार कार या ब्रिटनमधील मध्याश्मयुगीन स्थळाच्या उत्खननासाठी विख्यात असलेले ब्रिटिश पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म ब्रॉम्ली (केंट काउंटी) येथे…

क्लार्क, डेव्हिड लिओनार्ड : (३ नोव्हेंबर १९३७ – २७ जून १९७६). नवपुरातत्त्व विचारधारेचे अग्रणी ब्रिटिश पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म इंग्लंडमधील केंट काउंटी येथे  झाला. लंडनच्या डलविच कॉलेजात शिक्षण घेतल्यावर त्यांनी दोन…

हॉडर, इयन रिचर्ड : (२३ नोव्हेंबर १९४८). समकालीन पुरातत्त्वीय सिद्धांताच्या क्षेत्रात जागतिक पातळीवर प्रभाव असणारे आणि प्रक्रियावादोत्तर पुरातत्त्वाचे अग्रणी, ब्रिटिश पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म इंग्लंडमधील ब्रिस्टल येथे झाला. त्यांचे वडील ब्रामवेल…

ग्यरदाँ, जाँ-क्लुड : (३ एप्रिल १९२५ – ८ एप्रिल २०१३). पुरातत्त्वीय सिद्धांतात योगदान देणारे आणि पुरातत्त्वीय संशोधनात गणित, तर्कशास्त्र आणि संगणकाचा उपयोग करण्याचा आग्रह धरणारे फ्रेंच पुरातत्त्वज्ञ. त्यांचा जन्म पॅरिसमध्ये…

बिनफर्ड, लुईस : (२१ नोव्हेंबर १९३१–११ एप्रिल २०११). ल्यूईस बिनफोर्ड. अमेरिकन मानवशास्त्रज्ञ व पुरातत्त्वज्ञ. पुरातत्त्वविद्येतील उद्दिष्टे, सैद्धांतिक मांडणी आणि पद्धतींमध्ये बदल घडवून नवपुरातत्त्वाला जन्म देण्यात व पुरातत्त्वविद्येकडे बघण्याच्या विज्ञानाच्या दृष्टिकोनात…

बोर्डे, फ्रान्स्वा : (३० डिसेंबर १९१९ – ३० एप्रिल १९८१). फ्रेंच भूवैज्ञानिक, प्रागैतिहासिक पुरातत्त्वज्ञ आणि फ्रान्सिस कारसॅक या टोपणनावाने विज्ञानकथा लिहिणारे लेखक. पूर्ण नाव हेन्री लुई फ्रान्स्वा बोर्डे. त्यांचा जन्म…

कार्टर, हॉवर्ड : (९ मे १८७४–२ मार्च १९३९).  ईजिप्तचा राजा (फॅरो) तुतानखामेन (तूतांखामेन) याचे थडगे शोधणारे ईजिप्तविद्या अभ्यासक व पुरातत्त्वशास्त्रात उत्खनित वस्तू जतन करण्याच्या पद्धतींमध्ये एक नवीन पायंडा पाडणारे इंग्लिश…

इंग्लंडमधील जगप्रसिद्ध मध्याश्मयुगीन (मेसोलिथिक) पुरास्थळ. ते उत्तर यॉर्कशायर परगण्यात स्कारबोरो या गावाच्या  दक्षिणेस ७ किमी. अंतरावर असून कुजून रूपांतर झालेल्या पीट (च्मंज) प्रकारच्या दगडी कोळशाने (अतिप्राचीन वनस्पतिजन्य पदार्थ) व्याप्त प्रदेशात…

मेर्काती, मिकेले : (८ एप्रिल १५४१–२५ जून १५९३). पुरातत्त्वविद्येच्या उगमकाळात दगडी अवजारांचे महत्त्व ओळखणारे इटालियन पुराजीवशास्त्रज्ञ, वनस्पतिशास्त्रज्ञ, वैद्य व वस्तूसंग्राहक. त्यांचा जन्म इटलीतील सान मिनिआतो (टस्कनी) येथे झाला. त्यांचे कुटुंब…

मॅरिएट, ऑगुस्त : (११ फेब्रुवारी १८२१–१९ जानेवारी १८८१). विख्यात फ्रेंच पुरातत्त्वज्ञ आणि इजिप्तविद्या अभ्यासक. पूर्ण नाव ऑगुस्त फर्डिनांड फ्रान्स्वा मॅरिएट. त्यांचा जन्म फ्रान्समधील बूलन-सुर-मेर (Boulogne‐sur‐Mer) येथे झाला. त्यांचे वडील नगरपालिकेत…

स्पॉन, जेकब : (७ जानेवारी १६४७ – २५ डिसेंबर १६८५). जाक स्पॉन. पुरातत्त्वविद्येच्या उगमकाळात सर्वप्रथम भूतकाळाच्या अभ्यासासाठी ‘पुरातत्त्वʼ हा शब्द वापरणारे फ्रेंच प्रवासी, शोधक व वस्तूसंग्राहक. त्यांचा जन्म फ्रान्समधील लिआँ…