गंधक (सल्फर) हे वनस्पतींना पोषक द्रव्य आहे. सल्फर डाय-ऑक्साइड पानांमध्ये शिरला, तर झाडाच्या चयापचय क्रियेत त्याचे पचन होते आणि तो प्रथिनात बांधला जातो. मात्र, पानांत शिरताना तीव्रता व वेग जास्त…
सामान्य बियाणे कोरडी झाल्यास किंवा थंडीने गोठविल्यास त्यांच्यावर दुष्परिणाम होत नाही; ती जिवंत राहतात, रुजून त्यांच्यापासून नवीन रोपटे तयार होऊ शकते. अशी बियाणे पेढ्यांमध्ये साठविता येतात. सुमारे ७५ ते ८०…
काश्मिरी केशर : (इं. सॅफ्रन क्रॉकस; लॅ. क्रॉकस सॅटायव्हस ; कुल - इरिडेसी). काश्मीरमधील १६०० ते १८०० मी. उंचीवरील पर्वतराजीत स्थानिक शेतकरी केशराची लागवड करतात. जगभरात केशराची मागणी मुख्यत्वे खाद्य पदार्थांना…
प्राथमिक चयापचयिते : सर्व जैविक पेशीमध्ये कर्बोदके, प्रथिने, लिपिडे ही प्राथमिक चयापचयिते असतात. वनस्पतींमध्ये परिसरातून शोषलेले पाणी आणि कार्बन डाय - ऑक्साइड यांपासून प्रकाशसंश्लेषणाद्वारे कर्बोदके तयार करण्याची क्षमता असते. या…
भरूचा, फरेदुन रुस्तुमजी: ( ४ मे १९०४ – ३० मार्च १९८१ ) मुंबईतील पारशी कुटुंबात जन्मलेल्या फरेदुन यांचे शालेय शिक्षण पाचगणीत झाले. सह्याद्रीतील पाचगणी महाबळेश्वर परिसरात वावरल्याने त्यांच्यात निसर्गाची आवड निर्माण…
दमानिया, अर्देशिर : ( सप्टेंबर, १९४५ -) अर्देशिर दमानिया यांचा जन्म मुंबईत झाला. त्यांनी मुंबईच्या विज्ञान संस्थेतून पारिस्थितीकी या विषयात एम.एस्सी. केले. नंतर इंग्लंडमधील बर्मिंगहॅम विद्यापीठातून १९७५ मध्ये परत एकदा…
चितळे, श्यामला दिनकर : (१५ फेब्रुवारी १९१८ - ३१ मार्च २०१३) श्यामला चितळे यांचा जन्म नाशिकमध्ये झाला. त्यांचे शिक्षण घरीच झाले आणि सोळाव्या वर्षी लग्न झाले. सासरच्या प्रोत्साहनामुळे बी.एससी. व एम.एससी.चे…
अग्रवाल, मधुलिका शशिभूषण : ( १ मे १९५८ ) मधुलिका अग्रवाल यांचे शिक्षण बनारस हिंदू विद्यापीठातून झाले. पीएच्.डी. साठी त्यांनी ध्रुव राव यांच्याकडे वायू प्रदूषणाचा वनस्पतींवर परिणाम या विषयात संशोधन…
हार्पर, जॉन लांडर : (२७ मे, १९२५ – २२ मार्च, २००९) इंग्लंडमधील कृषिप्रधान रग्बी परगण्यात वाढलेला जॉन लहानपणापासून स्थानिक शेती-कुरणांचे निरीक्षण करत असे. वयाच्या तेराव्या वर्षी परिसरातील चराऊ कुरणात वाढणाऱ्या…
व्हाव्हिलोव्ह, निकोलाय आयव्हानोविच : (२५ नोव्हेंबर १८८७ – २६ जानेवारी १९४३) व्हाव्हिलोव्ह यांचा जन्म मॉस्कोच्या एका व्यापारी कुटुंबात झाला. मॉस्को कृषि-विज्ञान संस्थेतून पदवीधर होण्यासाठी त्यांनी वनस्पती-भक्षी गोगलगायींवर संशोधन केले. पुढील…
ब्रॅडशॉ, अँथोनी डी. : (१७ जानेवारी, १९२६ – २१ ऑगस्ट, २००८) अँथोनी (टोनी) ब्रॅडशॉ हे पर्यावरण पुनर्प्रस्थापन शास्त्राचे जनक समजले जातात. जिझस महाविद्यालय, केंब्रिज येथून पदवीधर झाल्यावर त्यांनी वेल्स विद्यापीठाच्या…
मेहेर-होमजी, विस्पी एम. : (१८ जानेवारी १९३२ - ) विस्पी मेहेर – होमजी यांचा जन्म मुंबईत झाला आणि लहानपण दक्षिण गुजरातमधील उद्वाडा या गावात झाले. हे गाव झोरास्त्रिअन पारशी जमातीच्या…
मिश्रा, रामदेव : (२६ ऑगस्ट, १९०८ – २५ जून, १९९८) भारतातील परिस्थितीकी विज्ञानाचे जनक मानले जाणारे रामदेव मिश्रा यांचे शालेय शिक्षण वाराणसीतील केंद्रीय हिंदू विद्यालय आणि उच्च शिक्षण बनारस हिंदू…
काळाच्या ओघात अथवा अन्य कारणांमुळे ज्या काही महत्त्वाच्या वनस्पती नष्ट होण्याची भीती आहे, अशा वनस्पतींच्या जाती साठवून - जपून ठेवण्याकडे वैज्ञानिकांचा कल असतो. अन्न, औषधी, वस्त्र व निवारा यांपैकी विशेषतः…
बाजारात एकाच नावाची अनेक उत्पादने असतात, पण ती निरनिराळ्या ठिकाणाहून आलेली असतात. त्यांच्या उगमस्थानाप्रमाणे त्यांचे गुण व दर्जाही निरनिराळे असतात. अशा वेळी ग्राहकांचा गोंधळ होऊ नये, म्हणून ते उत्पादन कोणत्या…