Author: वसंत चौधरी

संपातदिन. २१ मार्च आणि २३ सप्टेंबर या दोन दिवसांना विषुवदिन म्हणून ओळखले जाते. या दोन दिवशी पृथ्वीवरील कोणत्याही ठिकाणी दिनमान ...

सूर्योदय ते सूर्यास्त म्हणजे जो उजेडाचा कालावधी असतो, त्याला दिवस आणि सूर्यास्त ते सूर्योदय यांदरम्यान जो अंधाराचा कालावधी असतो, त्याला ...

भौगोलिक दृष्ट्या पृथ्वीवरील एखाद्या ठिकाणी प्रत्यक्ष उजेडाचा कालावधी म्हणजे दिनमान, तर प्रत्यक्ष अंधाराचा कालावधी म्हणजे रात्रिमान होय. म्हणजेच सूर्योदय ते ...

दक्षिण अमेरिकेतील अँडीज पर्वतातील कॉर्डिलेरा ऑक्सीडेंटाल या पर्वतश्रेणीतील एक ज्वालामुखी पर्वत शिखर. एक्वादोर या देशाच्या मध्यवर्ती भागात हे शिखर असून ...

दक्षिण अमेरिकेतील अँडीज पर्वताच्या कॉर्डिलेरा सेंट्रल या पर्वतश्रेणीतील एक जागृत ज्वालामुखी आणि शिखर. स्थानिक भाषेनुसार ‘Coto’ चा अर्थ होतो ‘मान’ ...

भौगोलिक दृष्ट्या सूर्याच्या दक्षिणेकडून उत्तरेकडे आणि उत्तरेकडून दक्षिणेकडे होणाऱ्या भासमान भ्रमणाला अनुक्रमे उत्तरायण व दक्षिणायन असे म्हणतात. २२ डिसेंबर ते ...

वेस्ट इंडीज बेटांपैकी लेसर अँटिलीसमधील दक्षिणेकडील वक्राकार द्वीपमालिकेला विंडवर्ड असे संबोधले जाते. विंडवर्डचा शब्दश: अर्थ म्हणजे वातसन्मुख दिशेला (वाऱ्याच्या दिशेला) ...

कॅरिबियन समुद्रातील वेस्ट इडीज बेटांपैकी अँटिलीस द्वीपसमूहातील लहान बेटांची वक्राकार द्वीपमालिका. उत्तरेस व्हर्जिन बेटांपासून ते दक्षिणेस ग्रेनेडापर्यंत उत्तर-दक्षिण दिशेत पसरलेली ...

कॅरिबियन समुद्रातील वेस्ट इंडीज बेटांमधील अनेक बेटांचा समूह. वेस्ट इंडीजमधील बहामा वगळता उर्वरित सर्व बेटांना अँटिलीस या नावाने ओळखले जाते ...

कॅरिबियन समुद्रातील वेस्ट इंडीज बेटांपैकी अँटिलीस द्वीपसमूहातील आकाराने सर्वांत मोठ्या बेटांचा समूह. अँटिलीस द्वीपसमूहाचे ग्रेटर अँटिलीस व लेसर अँटिलीस असे ...

महासागरांच्या तळभागापासून वर उंचावलेले ज्वालामुखी पर्वत, मध्य महासागरी पर्वतरांगा व सागरी पठार (गुयोट) यांचा समावेश सागरांतर्गत पर्वतांमध्ये केला जातो. याला ...

भूकवचाला घड्या पडून किंवा त्याचे वलीभवन (वलीकरण) होऊन जे पर्वत निर्माण होतात, त्यांना वली पर्वत किंवा घडी पर्वत म्हणून ओळखले ...

गट किंवा विभंग पर्वत. दोन खचदऱ्यांच्या मधला भाग की, ज्याचे कडे उंच असतात व माथा सपाट असतो, अशा भूविशेषाला किंवा ...

ज्वालामुखी उद्रेकाच्या माध्यमातून भूगर्भातील शिलारस (मॅग्मा) व इतर लाव्हाजन्य पदार्थांचे भूपृष्ठावर संचयन होऊन जो पर्वत तयार होतो, त्याला ज्वालामुखी पर्वत ...

प्राचीन उंच पठारी किंवा पर्वतीय प्रदेशाचे विदारण आणि झीज (क्षरण/अपक्षरण) होऊन तयार झालेल्या किंवा उर्वरित (शिल्लक राहिलेल्या) पर्वतास ‘अवशिष्ट पर्वत’ ...

भूगर्भातील शिलारस (मॅग्मा) भूकवचाला विभंग न होता वरच्या दिशेने ढकलतो, तेव्हा भूकवचाला वरच्या दिशेने बाक येऊन त्याला घुमटाचा आकार प्राप्त ...

बेरिंग सामुद्रधुनीतील दोन छोटी बेटे. सायबीरिया (रशिया) व अलास्का (संयुक्त संस्थाने) या दोन भूखंडांदरम्यान असणारा चिंचोळा सागरी भाग म्हणजे बेरिंग ...

पर्शियन आखात (इराणचे आखात) आणि ओमानचे आखात यांना जोडणारी एक अरुंद सामुद्रधुनी. ओमानच्या आखातातूनच पुढे अरबी समुद्र व हिंदी महासागरात ...

आफ्रिकेच्या आग्नेय किनाऱ्याजवळून वाहणारा हिंदी महासागरातील पृष्ठीय सागरी प्रवाह. दक्षिण गोलार्धात व्यापारी वाऱ्यांच्या प्रभावामुळे हिंदी महासागरात भोवऱ्यासारखे चक्राकार सागरी प्रवाह ...

उत्तर अटलांटिक महासागरातील द्वीपसमूह आणि पोर्तुगालचा स्वायत्त प्रदेश. क्षेत्रफळ २,३२२ चौ. किमी.; लोकसंख्या २,४२,७९६ (२०२४ अंदाजे). पोर्तुगालच्या मुख्य भूमीपासून पश्चिमेस ...