(स्थापना : १९७०). भारतीय अवकाश संशोधन संस्थेद्वारा (इंडियन स्पेस रिसर्च ऑर्गनायझेशन; इस्रो; ISRO) केल्या जाणाऱ्या अंतराळ संशोधनासाठी जी केंद्रे उभारण्यात आली, त्यांपैकी ‘शार’ (श्रीहरिकोटा हाय अल्टीट्युड रेंज; एसएचएआर; SHAR) केंद्राची…
सहगल, जोहरा : (२७ एप्रिल १९१२—१० जुलै २०१४). नृत्यक्षेत्रात आणि चित्रपटक्षेत्रात दीर्घकाळ काम करणाऱ्या प्रसिद्ध अभिनेत्री आणि नर्तिका, नृत्यदिग्दर्शिका. नृत्य मंडळाच्या सदस्या म्हणून सहगल यांनी त्यांच्या कारकीर्दीची सुरुवात केली. तर…
(स्थापना : १७ फेब्रुवारी १९५१). सेंट्रल ड्रग रिसर्च इन्स्टिट्यूट (संक्षिप्त - सीडीआरआय) ही संस्था भारत सरकारच्या विज्ञान आणि प्रौद्योगिकी मंत्रालयाच्या वैज्ञानिक आणि औद्योगिक अनुसंधान परिषद (कौन्सिल फॉर सायंटिफिक अँड इंडस्ट्रियल…
बांगडीसारखे, जवळजवळ वर्तुळाकार प्रवाळद्वीप. याच्या आतल्या बाजूस २० ते १०० मी. खोलीचे, सपाट तळाचे खारकच्छ असून त्याभोवती लहान लहान प्रवाळद्वीपांचे वर्तुळ बनलेले असते. त्यातून खारकच्छात शिरण्यास खोल पाण्याचा मार्ग असतो.…
पुणतांबेकर, शैलेश : (१८ ऑक्टोबर १९६३). भारतीय कर्करोग विशेषतज्ज्ञ, विशेषत: दुर्बिणीद्वारे कर्करोग शस्त्रक्रिया करणारे कर्करोग शल्यविशारद म्हणून त्यांची ख्याती आहे. पुणतांबेकर यांचा जन्म नागपूर, महाराष्ट्र येथे झाला. त्यांचे शिक्षक प्रफुल्ल…
कार्लसन, अर्व्हिड : (२५ जानेवारी १९२३ — २९ जून २०१८). स्वीडिश चेतामानस औषधशास्त्रज्ञ (Neuro-pharmacologist). मेंदूतील डोपामीन या महत्त्वाच्या चेतापारेषक म्हणून स्थापित करणाऱ्या संशोधनामुळे त्यांना २००० मधील शरीरक्रियाशास्त्र किंवा वैद्यक या…
मार्कोवित्झ, हॅरी एम. : (२४ ऑगस्ट १९२७ – २२ जून २०२३). अमेरिकन वित्त आणि अर्थशास्त्रज्ञ. रोखे-बाजारामधील जोखीम व बक्षिसांचे मूल्यमापन आणि निगम रोखे व बंधपत्र यांच्या मापनाच्या सिद्धांताकरिता १९९० चे…
पणिक्कर, नेदुमंगत्तू केसवा : (१७ मे १९१३ — २४ जून १९७७). भारतीय एक जीववैज्ञानिक. केंद्रिय सागरी मत्स्य संशोधन संस्थेचे ते माजी संचालक तसेच भारत सरकार मत्स्यपालन विकासाचे माजी सल्लागार आणि…
अर्धमागधी कोश (१९२३-३८): अर्धमागधी शब्दाला संस्कृत, गुजराती, हिंदी आणि इंग्रजी इत्यादी भाषेतील अर्थ पर्याय देणारा कोश . जैन मुनि रत्नचंद्रजी यांनी याची रचना केली असून श्वेतांबर स्थानकवासी, इंदौर यांनी पाच…
शक्ती तुरा (जाखडी नृत्य) : शक्ती तुरा, ज्याला जाखडी नृत्य म्हणूनही ओळखले जाते, महाराष्ट्राच्या समृद्ध सांस्कृतिक वारशाचे एक महत्त्वपूर्ण अंग आहे. हे पारंपरिक नृत्य विशेषतः कोकण भागातल्या उत्सवांमध्ये, धार्मिक सोहळ्यांमध्ये…
फागगीते : फाग हा लोकगीत प्रकार असून तो होळीच्या खेळनाट्यात सादर केला जातो. फागगीते फाल्गुन महिन्यात, विशेषतः होळीच्या काळात गायली जाणारी लोकगीते आहेत, ज्यात प्रेम, विरह, आनंद,आध्यात्म आणि सामाजिक अनुभवाचे…
नारायणन, ऋषिकेश : (५ जून १९७४). एक भारतीय चेताक्रिया वैज्ञानिक व संगणक अभियंता. नारायणन यांचा जन्म विरुधुनगर, तामिळनाडू राज्यात झाला. त्यांनी मदुराई कामराज विद्यापीठाच्या मेपको श्लेंक अभियांत्रिकी महाविद्यालयातून इलेक्ट्रॉनिक्स आणि…
पुरातन काळापासून चालत आलेली एक संस्था. माणसाला जेव्हापासून समाज करून राहण्याची गरज भासू लागली, तेव्हापासून त्यांना राज्याची गरज निर्माण झाली. राज्यशास्त्र या ज्ञानशाखेच्या केंद्रस्थानी ही संकल्पना आहे. आजचे जग अनेक…
नायर, नारायण बाळकृष्णन : (६ जुलै १९२७ –२१ एप्रिल २०१०). भारतीय सागरी जीवशास्त्रज्ञ, पर्यावरणशास्त्रज्ञ आणि केरळ सायन्स काँग्रेसचे संस्थापक अध्यक्ष. संक्षिप्त नाव एन बाळकृष्णन नायर. यांचे पूर्ण नाव नारायण बाळकृष्ण नायर…
(स्थापना : १९३५). भारतीय रासायनिक जीवविज्ञान संस्थान अर्थात इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ केमिकल बायॉलॉजी-सीएसआयआर : आयआयसीबी-ही संस्था जीवविज्ञानातील काही जागतिक महत्त्वाच्या प्रश्नावर संशोधन करणारी संस्था आहे. भारतात या संस्थेची स्थापना जीवशास्त्रीय…