मेसोपोटेमियातील अकेडियन साम्राज्याच्या काळातील शिल्पकला. अभिजात सुमेरियन काळाचा अस्त इ.स.पू.सु. २३०० मध्ये अकेडियन साम्राज्याच्या उदयाबरोबर झाला. सेमिटिक भाषा असलेल्या अकेडियन साम्राज्याने इ. स. पू. २२७१ ते २१५४ दरम्यान फक्त मेसोपोटेमियाच…
आशिया खंडातील मेसोपोटेमिया या एका प्राचीन व प्रसिद्ध देशात आकारास आलेली शिल्पकला. तिला तिच्या प्राचीन नावावरून मेसोपोटेमियन शिल्पकला म्हणून ओळखले जाते. पश्चिम आशियातील टायग्रिस-युफ्रेटीस नद्यांच्या मधील सुपीक प्रदेशाला प्राचीन ग्रीकांनी…
निमज्जित माध्यम शुद्धीकरण प्रकारच्या पद्धतीमध्ये सांडपाण्याचा माध्यमावरील प्रवाह खालून वर (upflow) किंवा वरून खाली (downflow) होतो, तसेच माध्यम पूर्णपणे सांडपाण्यात बुडवलेले असते. वायुमिश्रण टाकीमध्ये वायुजीवी जीवाणूंना लागणारा प्राणवायू संपीडित हवेच्या…
पावटे, डी. सी. : (२ ऑगस्ट १८९९ - १७ जानेवारी १९७९). विख्यात भारतीय गणितज्ज्ञ, लेखक, मुंबई प्रांताचे पहिले भारतीय शिक्षण संचालक आणि पंजाब राज्याचे माजी राज्यपाल. ‘रँग्लर पावटे’ म्हणूनही ते…
आशिया खंडातील मेसोपोटेमिया या प्राचीन प्रसिद्ध देशात आकारास आलेल्या शिल्पकलेचा सुरुवातीचा कालखंड ऊरूक काळ म्हणून ओळखला जातो. सुमेरियन नगरराज्यांचा उदय प्रागैतिहासिक - ताम्रपाषाण ते प्रारंभिक कांस्य (ब्राँझ) युगातील उबाइड (इ.स.पू.…
पटल जैव-अभिक्रियाकारक : (membrane bioreactor) : भौतिक पद्धतीमधील पटलांचा आणि जैविक पद्धतीमधील जीवाणूंचा एकत्रित उपयोग करून शुद्धीकरणाचा हा मार्ग शोधला गेला आहे. त्यामध्ये वायुजीवी आणि अवायुजीवी असे दोन्ही प्रकारचे जीवाणू…
आधारित वृद्धी या प्रकारच्या प्रक्रियांत सांडपाण्यामध्ये ठेवलेल्या घन माध्यमावर किंवा त्यावर शिंपडलेल्या सांडपाण्यामुळे जीवाणु वाढतात व शुद्धीकरण करतात, (पहा : घरगुती सांडपाणी : वायुमिश्रण) उदा., ठिबक गाळण पद्धत (Trickling Filter),…
पशुवैद्यकीय क्षेत्रात अब्जांश तंत्रज्ञानाचा वापर केवळ रोगावर प्रतिबंध आणि उपचार एवढ्यापुरता मर्यादित नाही. जनावरांचे संगोपन, पोषण, पुनरुत्पादन, आजारांवर उपचार अशा अनेक गोष्टींसाठी हे तंत्रज्ञान अतिशय उपयुक्त आहे. प्राण्यांच्या आजारांवरील उपचारासाठी…
शेतातील पिके, साठविलेले अन्नधान्य, कपडे, लाकूड इ. जीवनावश्यक साहित्याचा नाश करणाऱ्या कीटकांचा नाश करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या रसायनांना कीटकनाशके असे म्हणतात. पर्यावरणाचे संतुलन आणि आरोग्य राखण्यासाठी हानीकारक कीटकांची संख्या किमान पातळीवर…
लव्हीन, फीबस : (२५ फेब्रुवारी १८६९ – ६ सप्टेंबर १९४०). रशियात जन्मलेले अमेरिकन जीवशास्त्रज्ञ. न्यूक्ल‍िक आम्लाचा अभ्यास करणारे ते अग्रणी संशोधक होते. लव्हीन यांचा जन्म रशियाच्या सगोर या शहरात एका…
विर्सेन, कार्ल : (- ). अमेरिकन सागरी सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ. समुद्रशास्त्रातील विविध विषयाचे ते अभ्यासक आहेत. विर्सेन अमेरिकेतील मॅसॅचूसेट्स येथे सध्या वास्तव्यास आहेत. त्यांनी मॅसॅचूसेट्स विद्यापीठातून बी.एस्. पदवी घेतली (१९६४) तसेच बोस्टन…
तेंडुलकर, विजय धोंडोपंत : (६ जानेवारी १९२८ – १९ मे २००८). एक चतुरस्र लेखक, वृत्तपत्रव्यवसायी, लघुकथालेखक, लघुनिबंधकार, अखिल भारतीय कीर्तीचे नाटककार, नव्या रंगभूमीचे प्रमुख आधारस्तंभ. त्यांचा जन्म मुंबई येथे गिरगावात…
सांडपाणी शुद्धीकरणाच्या आधुनिक पद्धती ह्या भौतिकशास्त्र, औष्णिक, रासायनिक, जैविक व त्यांच्या एकत्रित जुळणीवर आधारित आहेत. (अ) भौतिक पद्धती : पृष्ठशोषण : सांडपाण्यामधील कलिली (colloidal), विरघळलेले आणि जीवाणूंच्या साहाय्याने विघटन न…
चित्रपटाचे तत्त्वज्ञान हे समकालीन कला तत्त्वज्ञानाचे उपक्षेत्र आहे. तसेच सौंदर्यशास्त्राचा एक महत्त्वपूर्ण संशोधनाचा विषय म्हणूनही त्यास ओळखले जाते. सध्याच्या काळात चित्रपटाचे तत्त्वज्ञान ही शाखा उदयास येण्यामागे महत्त्वाचे एक कारण असे…
कान (कर्ण) हा मानवी शरीराचा एक अत्यंत महत्त्वाचा व संवेदनशील अवयव आहे. कानांचे मुख्य कार्य म्हणजे ध्वनी लहरींचे विद्युत लहरीत रूपांतर करून त्यांना मेंदूपर्यंत पोहोचविणे. कानांकडून मिळालेल्या माहितीचे विश्लेषण करण्याचे…