नारू / गिनी वर्म ( Guinea worm/ Dracunculiasis)

नारू / गिनी वर्म ( Guinea worm/ Dracunculiasis)

नारू हा आजार शरीरात प्रवेश केलेल्या गिनी वर्म नावाच्या परजीवी सूत्रकृमीमुळे होतो. गिनी वर्म या सामान्य इंग्रजी नावाने तर वैद्यकीय भाषेमध्ये ड्रॅकन्क्युलायसिस या नावाने हा आजार ओळखला जातो. हा आजार…

अच्युत महाराज ( Achyut Maharaj )

अच्युत महाराज :  (२७ जानेवारी १९२७ -७ सप्टेंबर२०१२). श्री संत अच्युत महाराज हे योगी, प्रवचनकार, धर्मवाड्.मयाचे निर्वचक, नाट्यरचियता, वैदर्भीय संतांचे चरित्रकार, देशप्रेम व धर्मसेवेचा समन्वय साधणारे संत. वैदर्भीय संतांच्या मालिकेतील…

औद्योगिक सांडपाणी : शुद्धीकरण व व्यवस्थापन (Industrial Wastewater : Purification and Management)

कारखान्यांमध्ये उत्पादन करण्यासाठी निसर्गातील उपलब्ध स्रोत; उदा., माती, पाणी, हवा आणि सौरऊर्जा ह्यांचा कमी-अधिक प्रमाणात उपयोग केला जातो. यांपैकी माती, पाणी आणि हवा हे स्रोत मर्यादित असून त्यांचा वापर वारंवार…

केरळ कलामंडलम (Kerala Kalamandalam)

अभिजात शास्त्रीय नृत्यप्रकार आणि नाट्यप्रकारांचे प्रशिक्षण देणारी भारतातील एक प्रमुख संस्था. या संस्थेला केंद्रशासनाच्या विद्यापीठ अनुदान आयोगाकडून अभिमत (डीम्ड) विद्यापीठाचा दर्जा मिळालेला आहे (२००६). या संस्थेची स्थापना आधुनिक मलयाळम् साहित्यातील…

औद्योगिक सांडपाणी : शुद्धीकरण आराखडा (Industrial Wastewater : Purification Plan)

औद्योगिक सांडपाण्याच्या शुद्धीकरण प्रक्रियेचा आराखडा तयार करताना पुढील बाबींची माहिती घेतली जाते. उपलब्ध जमीनीचे क्षेत्रफळ : ह्यावरून कोणती शुद्धीकरण प्रक्रिया वापरावी हे ठरवता येते. माती : शुद्ध केलेल्या सांडपाण्याची विल्हेवाट…

योहान गूटेनबेर्क (Johannes Gutenberg)

गूटेनबेर्क, योहान : (इ.स. १४०० — ३ फेब्रुवारी १४६८). जर्मन संशोधक. संशोधनाबरोबरच त्यांनी मुद्रण आणि प्रकाशनामधेही योगदान दिले आहे. त्यांना यूरोपातील मुद्रणकलेचे आद्य प्रणेते मानतात. त्यांनी एका ठिकाणाहून दुसरीकडे सहज…

ठोसेघर धबधबा (Thoseghar Waterfall)

महाराष्ट्र राज्याच्या सातारा जिल्ह्यातील एक प्रेक्षणीय धबधबा. सातारा शहरापासून नैर्ऋत्येस सुमारे २६ किमी. अंतरावर, ठोसेघर या छोट्याशा गावाजवळ हा धबधबा आहे. गावाच्या नावावरूनच हा धबधबा ओळखला जातो. सह्याद्रीच्या घाटमाथ्यावर, तारळी…

नंद चतुर्वेदी (Nand Chaturwedi)

चतुर्वेदी, नंद :  (  २१ एप्रिल १९२३ - २५ डिसेंबर २०१४). हिंदी साहित्यातील लोकप्रिय प्रसिद्ध कवी, गद्यकार, संपादक आणि अनुवादक. त्यांचा जन्म रावजी का पीपत्या या स्वातंत्र्यपूर्व मेवाड संस्थानातील (राजस्थान)…

सत्यवत शास्त्री (Satyawat Shastri)

शास्त्री,सत्यवत :  ( २९ सप्टेंबर १९३० – १४ नोव्हेंबर २०११ ).  भारतीय साहित्यातील संस्कृत भाषेचे विद्वान, लेखक, प्रतिभासंपन्न कवी, संस्कृत व्याकरणाचार्य आणि समीक्षक. त्यांचा जन्म लाहोर इथे  झाला. त्यांचे वडील…

रवींद्र केळेकार (Ravindra Kelekar)

केळेकार, रवींद्र : ( ७ मार्च १९२५ - २७ ऑगस्ट २०१० ). कोकणी आणि मराठी भाषेतील प्रसिद्ध लेखक, पत्रकार, भाषातज्ञ आणि विचारवंत. त्यांचा जन्म गोव्यातील कुकळ्ळी या गावी झाला. त्यांच्या…

जुलूएन मानवाचे जीवाश्म

जुलूएन मानव (Homo juluensis)

प्राचीन मानवी जाती (स्पीशीझ). अवघ्या काही दशकांपूर्वी मानवी उत्क्रांतीच्या चर्चेत आधुनिक मानव ही एकमेव मानवी जात काही लक्ष वर्षांपासून अस्तित्वात असल्याचे मानले जात होते. रशियातील अल्ताई पर्वतरांगेत असलेल्या डेनिसोव्हा गुहेत…

जोहान डीझेनहोफर (Johann Deisenhofer)

डीझेनहोफर, जोहान : (३० सप्टेंबर १९४३). जर्मन-अमेरिकन जीवरसायनशास्त्रज्ञ. प्रकाशसंश्लेषणासाठी आवश्यक प्रथिनांच्या त्रिमितीय संरचना निश्चित केल्याबद्दल त्यांना हार्टगुट मिखेल आणि रॉबर्ट ह्यूबर यांच्यासमवेत  १९८८ सालचे रसायनशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक विभागून मिळाले. डीझेनहोफर…

अंदाजपत्रक, कौटुंबिक (Family Budget)

मिळकत व खर्च यांत ताळमेळ राहण्याकरिता कुटुंबाने बनविलेले जमा, खर्च व शिल्लक यांचे अंदाजपत्रक. याचे स्वरूप सरकारी किंवा मोठ्या उद्योगधंद्याच्या अंदाजपत्रकासारखेच, पण लहान प्रमाणात असते. एकीकडे वर्षाची अंदाजी प्राप्ती व…

हथनोरा (मध्य प्रदेश) येथे मिळालेला कवटीचा तुकडा.

नर्मदा मानव (Homo narmadensis)

नर्मदा मॅन. भारतीय उपखंडातील एक महत्त्वाचे मानवी जीवाश्म. भारतात अत्यंत कमी मानवी जीवाश्म मिळाले आहेत. हथनोरा, नेतांखेडी, गुर्ला, उमरिया, देवाकाचार, बुधनीघाट व धनाघाट या फक्त सात स्थळांवर मिळून अवघे १५…

अडत्या (Commission Agent)

उत्पादक, घाऊक व्यापारी व किरकोळ व्यापारी यांच्यातर्फे आर्थिक व्यवहार करणारा एक मध्यस्थ. याला दलाल असेही म्हणतात. उत्पादकाकडून माल खरेदी करून त्यावर आवश्यक संस्कार करण्याचे काम घाऊक व्यापाऱ्‍यांचे असले, तरी बाजारव्यवहारांच्या…