बाह्यसेवा म्हणजे व्यावसायिक-उद्योगसंस्था किंवा शासकीय संस्था यांद्वारे कौशल्यपूर्ण अशा दुसऱ्या संस्थेशी काम करण्यासाठी करण्यात येणारा करार होय. साधारणतः उद्योग किंवा व्यवसायामध्ये मुख्य उत्पादन घटकांव्यतिरिक्त अन्य इतर गोष्टींवर लक्ष द्यावे लागते.…
नैसर्गिक शेती हा एक पर्यावरणीय दृष्टिकोण आहे. शेतीच्या पद्धतीचा हा दृष्टिकोण जपानी शेतकरी व तत्त्ववेत्ता मसनोबू फुकौका यांनी त्यांचे पुस्तक द वन-स्ट्रॉ रिव्होल्युशन यामध्ये १९७५ मध्ये मांडला. या शेतीपद्धतीस फुकौका…
विकासाच्या अर्थशास्त्राशी घनिष्ठ संबंध असलेली एक अर्थशास्त्रीय शाखा. प्राचीन काळापासून पौर्वात्य तसेच पाश्चिमात्य देशांतील विविध विचारवंतांनी शिक्षणाचे जीवनातील महत्त्व अधोरेखित केले आहे; परंतु त्या काळात शिक्षणाचा विचार हा प्रामुख्याने धर्म,…
हर्दवाणी, लछमण : (३ मे १९४२ - ९ ऑगस्ट २०२३) : लछमण परसराम हर्दवाणी. भारतातील सिंधी भाषेतील कोशकार, व्याकरणकार, भाषातज्ञ आणि सिंधी समाज आणि संस्कृतीविषयक आध्यात्मिक लेखन करणारे प्रसिद्ध लेखक.…
एखाद्या आर्थिक व्यवहाराचा समाजाला उचलावा लागणारा वैकल्पिक खर्च म्हणजे छाया किंमत होय. जेव्हा वस्तू व सेवांची बाजार किंमत लागू करता येत नाही किंवा संसाधनांची बाजार किंमत त्यांचे योग्य मूल्य दाखवू…
आंतरराष्ट्रीय व्यापार आणि व्यापार व्यवहारांच्या संदर्भातील एक महत्त्वपूर्ण घटक म्हणजे विदेशी विनिमय दर होय. विदेशी विनिमय बाजारात विदेशी चलनाच्या देवाणघेवाणीचे व्यवहार होतात. तसेच एका चलनाचे दुसऱ्या चलनाच्या संदर्भातील मूल्य निश्चित…
सहस्रक विकासाची ध्येये ही आंतरराष्ट्रीय विकासाची आठ ध्येये आहे. या ध्येयांची निर्मिती सप्टेंबर २००० मध्ये न्यूयॉर्क येथे संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या मुख्यालयात भरलेल्या शिखर परिषदेतील चर्चेमधून करण्यात आली. संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या १९१ सदस्य…
भारतीय शेतकर्‍यांच्या समस्यांचा व त्यावरील उपायांचा विस्तृतपणे विश्लेषण करणारे एक महत्त्वपूर्ण पुस्तक. भारतीय शेतीवरील वैज्ञानिक दृष्टीकोनातून लिहिलेले हे पहिले पुस्तक आहे. इसवी सन १८७५ मध्ये महात्मा ज्योतिराव गोविंदराव फुले यांच्या…
राजमोहिनी देवी : (७ जुलै १९१४ – ६ जानेवारी १९९४). छत्तीसगडमधील सामाजिक कार्यकर्त्या. त्यांचा जन्म प्रतापपूर येथे झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव वीरसाय आणि आईचे नाव शीतला. त्या गौंड आदिवासीमधील मांजी…
राणी इंदुमती : (६ डिसेंबर १९०६ – ३० नोव्हेंबर १९७१). कोल्हापूर संस्थानातील शैक्षणिक व सामाजिक सुधारणांच्या पुरस्कर्त्या. त्यांचा जन्म सासवड येथे शंकरराव पांडुरंग जगताप व जानकीबाई या दाम्पत्यापोटी झाला. त्यांचे…
वस्तूंच्या किमतीत वाढ होऊनही उत्पादनात घट व बेरोजगारीत वृद्धी होते आणि आर्थिक व्यवहांरातील घडामोडी मंदावलेल्या दिसतात अशा अवस्थेला मंदीयुक्त भाववाढ किंवा मुद्रा अवपात असे संबोधले जाते. मंदीयुक्त भाववाढ हे परस्परविरोधी…
देसाई, दाजीबा बळवंतराव : (१५ सप्टेंबर १९२५ - १९ मार्च १९८५). शेतकरी कामगार पक्ष आणि महाराष्ट्र-कर्नाटक सीमा लढ्यातील एक ज्येष्ठ नेते, विचारवंत आणि पत्रकार. भाई दाजीबा देसाई या नावानेही ते…
इनामदार, मनीषा : (२५ फेब्रुवारी १९६७ ). भारतीय मूल-पेशी (स्कंद, बुध्न, आद्य पेशी; स्टेम सेल) विकसनशील जीवशास्त्रज्ञ. सध्या त्या भारताच्या जवाहरलाल नेहरू सेंटर फॉर अ‍ॅडव्हान्स सायंटिफिक रिसर्च संस्थेच्या (JNCASR ;…
सामाजिक विज्ञान क्षेत्रातील संशोधन करणारी एक मुख्य राष्ट्रीय संस्था. विशेषत्वाने या संस्थेची स्थापना आंतरविद्याशाखीय संशोधन, सामाजिकशास्रांतील प्रशिक्षण आणि आर्थिक, राजकीय, सामाजिक परिवर्तनावर परिणाम करणाऱ्या क्लिष्ट समस्यांचे विश्लेषण करण्यासाठी करण्यात आली…
दोशी, बाळकृष्ण : (२६ ऑगस्ट १९२७ – २४ जानेवारी २०२३). बाळकृष्ण विठ्ठलदास दोशी (बि. व्ही. दोशी). प्रख्यात भारतीय वास्तुविशारद. तसेच शैक्षणिक क्षेत्रातही त्याचे मोठ योगदान आहे. वास्तुशास्त्रातील नोबेल पारितोषिकसम असणाऱ्या…