इलिनॉर ओस्ट्रॉम (Elinor Ostrom)

ओस्ट्रॉम, इलिनॉर (Ostrom, Elinor) : (७ ऑगस्ट १९३३ – १२ जून २०१२). अमेरिकन राजकीय अर्थशास्त्रज्ञ व अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार मिळविणाऱ्या पहिल्या महिला. ओस्ट्रॉम यांना निसर्गत: व वारसाने तसेच सामाईक व…

अमर्त्य सेन (Amartya Sen)

सेन, अमर्त्य : (३ नोव्हेंबर १९३३). जागतिक कीर्तीचे मानवतावादी बुद्धिप्रामाण्यवादी भारतीय अर्थशास्त्रज्ञ, भारतरत्न आणि अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्काराचे मानकरी. कल्याणकारी अर्थशास्त्र, सामाजिक निवडीचा सिद्धांत, तसेच दारिद्र्याच्या प्रश्नावर केलेल्या संशोधनाबद्दल त्यांना १९९८…

रॉबर्ट जॉन ऑमन (Robert John Aumann)

ऑमन, रॉबर्ट जॉन (Aumann, Robert John) : (८ जून १९३०). सुविख्यात इझ्राएल-अमेरिकन गणिती, अर्थतज्ज्ञ आणि अर्थशास्त्राच्या नोबेल पारितोषिकाचे सहमानकरी. ‘खेळ सिद्धांत’ (गेम थिअरी) विश्लेषणाद्वारे त्यांनी संघर्ष व सहकार यांचे प्रबोधन…

रॉजर मायरसन (Rojer Mayarson)

मायरसन, रॉजर (Mayarson, Rojer) : (२९ मार्च १९५१). अमेरिकन अर्थतज्ज्ञ व अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्काराचे सहमानकरी. मायरसन यांना तांत्रिक अभिकल्प प्रणाली (Mechanism Design Theory) विकसित केल्याबद्दल लिओनिड हुर्विक्झ (Leonid Hurwicz) व…

ॲल्विन इ. रॉथ (Alvin E. Roth)

रॉथ, ॲल्विन इ. (Roth, Alvin E.) : (१८ डिसेंबर १९५१). अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ व अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्काराचा सहमानकरी. रॉथ यांना बाजारपेठा अभिकल्प (Design) व स्थिर विभागणी सिद्धांत (Allocation Theory) विकसित केल्याबद्दल…

जीन तिरोल (Gean Tirole)

तिरोल, जीन (Tirole, Gean) : (९ ऑगस्ट १९५३). फ्रेंच अर्थशास्त्रज्ञ व अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्कराचा मानकरी. तिरोल यांना बाजारपेठातील मक्तेदारी पेढ्यांचा प्रभाव व त्यांचे नियमन यांसंदर्भातील नाविन्यपूर्ण संशोधनाबद्दल २०१४ मध्ये अर्थशास्त्र…

रिचर्ड एच. थेलर (Richard H. Thaler)

थेलर, रिचर्ड एच. (Thaler, Richard H.) : (१२ सप्टेंबर १९४५). प्रसिद्ध अमेरिकन अर्थशास्त्रज्ञ, वर्तनाधारीत अर्थशास्त्राचे जनक व अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्काराचे मानकरी. थेलर यांना वर्तनवादी वित्तविषयातील वर्तणुकीचे अर्थशास्त्र (Behavioral Economics) या…

जॉन फोर्ब्स नॅश (John Forbes Nash)

नॅश, जॉन फोर्ब्स (Nash, John Forbes) : (१३ जून १९२८ – २३ मे २०१५). अमेरिकन गणिती, अर्थतज्ज्ञ व अर्थशास्त्रातील नोबेल पुरस्कारचा सहमानकरी. नॅश यांना गेम थिअरी (Game Theory) या नावीन्यपूर्ण…

अँगस एस. डेटन (Angus S. Deaton)

डेटन, सर अँगस एस. (Deaton, Sir Angus S.) : (१९ ऑक्टोबर १९४५). प्रसिद्ध ब्रिटिश-अमेरिकन स्कॉटिश अर्थशास्त्रज्ञ आणि अर्थशास्त्रातील नोबेल स्मृती पुरस्काराचा मानकरी. त्यांनी उपभोग, दारिद्र्य आणि कल्याण यांसंदर्भात सर्वस्वी वेगळ्याप्रकारे…

नामकाचूची लढाई (Battle of Namkachu)

भारत-चीन १९६२च्या युद्धातील एक लढाई. पार्श्वभूमी : संरक्षणमंत्री कृष्ण मेनन, आयबी. (Intelligence Bureau) प्रमुख बी. एन. मलिक आणि लेफ्टनंट जनरल बी. एम. कौल यांच्या ‘फॉरवर्ड पॉलिसी’नुसार लडाख विभागात भारतीय लष्कराच्या छोट्याछोट्या…

श्रीराम शंकर अभ्यंकर (Shreeram Shankar Abhyankar)

अभ्यंकर, श्रीराम शंकर : (२२ जुलै १९३० – २ नोव्हेंबर २०१२). भारतीय-अमेरिकन गणिती. बीजगणित व बैजिक भूमिती या क्षेत्रांत मूलगामी संशोधनासाठी प्रसिद्ध.अभ्यंकर यांचा जन्म भारताच्या मध्य प्रदेश राज्यातील उज्जैन येथे…

गावबांधणी (Gaonbandhani)

गावात नैसर्गिक व तत्सम संकटांनी प्रवेश करू नये या धार्मिक भावनेपोटी गाववस्तीच्या शिवेवर मंत्रतंत्राच्या साहाय्याने रेषा काढून गाव बंद करणे म्हणजे गावबांधणी . ही प्रथा मुख्यतः कोलाम या आदिवासी जमातीत…

गंगासागर

पश्चिम विदर्भातील एक लोकनाट्य. विशेषत: नागपूर व वर्धा या जिल्ह्यांमध्ये या लोकनाट्याचे प्रचलन आढळते. या लोकनाट्यातील नायिकेचे नाव गंगासागर हे असून तिच्यासभोवती सारे कथानक फिरत असते; त्यामुळे या लोकनाट्याला नायिकेच्या…

कवडी (Kawdi)

लोकसाहित्य आणि लोकसंस्कृतीच्या दृष्टीने सांस्कृतिक महत्व असणारे प्रतिक. शास्त्रीय दृष्ट्या सायप्रिइडी कुलातील सायप्रिया वंशाच्या सागरी गोगलगाईंच्या शंखांना कवडी म्हणतात. कवड्या विविध रंगांच्या, चकचकीत व सुंदर असल्यामुळे शंख-शिंपल्यांचे संग्राहक त्या मौल्यवान…