अल्लुरी सीताराम राजू (Alluri Sitarama Raju)

अल्लुरी सीताराम राजू : (४ जुलै १८९७ – ७ मे १९२४). भारतीय स्वातंत्र्य आंदोलनातील एक क्रांतिकारक. त्यांचा जन्म आंध्र प्रदेशातील मोगलू (जि. विशाखापटनम्, ता. भिमुनीपटनम्) या गावात एका मध्यमवर्गीय कुटुंबात…

सेला-बोमदिलाची लढाई (Battle of Sela-Bomdila)

भारत-चीन १९६२च्या युद्धातील एक लढाई. पार्श्वभूमी : २० ऑक्टोबर १९६२ रोजी तवांग विभागातील नामकाचू नदी ओलांडून चिनी सैन्याचे आक्रमण लोहित आणि लडाख विभागांतही पसरले. २४ ऑक्टोबरपर्यंत त्यांनी तवांग तसेच वलाँगपर्यंत कूच…

Read more about the article गिलॉटीन  (शिरच्छेद यंत्र) (Guillotine)
गिलॉटीन यंत्र

गिलॉटीन (शिरच्छेद यंत्र) (Guillotine)

गिलॉटीन : (शिरच्छेद यंत्र). अठराव्या शतकाच्या उत्तरार्धातील शिक्षा करण्याचे एक परिमाण. या यंत्रामुळे रक्तरंजित व भयभीत करणाऱ्या सार्वजनिक देहदंडाचा प्रघात सुरू झाला. हे शिरच्छेद यंत्र बनविण्यासाठी दोन खांब, एक दोरखंड,…

काच विज्ञान आणि तंत्रज्ञान (Glass Science and Technology)

अकार्बनी ऑक्साइड व कमी-अधिक सिलिका ज्यांच्यात आहेत अशा पदार्थांचा वितळलेला द्रव वेगाने थंड झाल्यावर तयार होणाऱ्या घन पदार्थांना काच म्हणतात. आधुनिक मानवी जीवनामध्ये काचेचे अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. त्यांत शोभिवंत वस्तू,…

लोकबंध (Motif)

लोक धारणाऱ्या करणाऱ्या पारंपरिक सूत्रांना लोकबंध किंवा लोकतत्व म्हटले आहे. इंग्रजीतील Element किंवा Type या शब्दांना पर्याय म्हणून भारतीय अभ्यासकांनी लोकबंध, लोकतत्त्व, लोकधर्म कल्पनाबंध (Motif), आदिबंध(Archetype),लोकाकार (Folktype) असे शब्द वापरलेले…

पोलादाचे बोरॉनीकरण (Steel Boronizing)

बोरॉनीकरण ही एक झीज प्रतिरोध वाढविण्याची लोकप्रिय विक्रिया असून ती ऊष्मारासायनिक पृष्ठभागमिश्रण पद्धत आहे.पोलादाचे बोरॉनीकरण हे ७००º – १०००º से. तापमानाला १ - १२ तासांसाठी बोरॉन असलेल्या घन-भुकटी, लेप किंवा …

मारिया माँटेसरी (Maria Montessori)

माँटेसरी, मारिया (Montessori, Maria) : (३१ ऑगस्ट १८७०–६ मे १९५२). प्रसिद्ध इटालियन शिक्षणतज्ज्ञ, शारीरविज्ञ व माँटेसरी शिक्षणपद्धतीची जनक. त्यांचा जन्म इटलीतील क्याराव्हाले या गावी मध्यमवर्गीय सुशिक्षित कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील राज्यसंचालित…

Read more about the article बेहरामजी मेहरवानजी मलबारी (Behramji Malabari)
बेहरामजी मेहरवानजी मलबारी

बेहरामजी मेहरवानजी मलबारी (Behramji Malabari)

मलबारी, बेहरामजी मेहरवानजी : (१८ मे १८५३–१२ जुलै १९१२). थोर भारतीय समाजसुधारक, साहित्यिक व पत्रकार. त्यांचा जन्म गुजरातमधील बडोदा (सध्याचे वडोदरा) येथे एका पारशी कुटुंबात झाला. बेहरामजी मलबारी यांचे वडील…

औष्णिक प्रतिबंध लेपन (Thermal Barrier Coating)

औष्णिक प्रतिबंध लेपन /आवरण ही अतिप्रगत धातुप्रणाली असून धातूचे उच्च तापमानापासून संरक्षण करण्यासाठी त्याच्या पृष्ठभागावर आच्छादली/लेपन केली जाते. हे लेपन उच्च तापमान ऑक्सिडीकरण आणि उच्चतापमान गंजण्यापासून धातूच्या अधःस्तराचे संरक्षण करते.…

लोकसाहित्याचे अंत:प्रवाह (Loksahityache Antahpravah)

लोकसाहित्याचे अंत:प्रवाह हा डॉ. प्रभाकर मांडे यांचा ग्रंथ लोकजीवनाच्या अंत:प्रवाहांची पाहणी करणारा ग्रंथ आहे. लोकसाहित्याची निर्मिती लोकमानसातून होते. हे लोकमानस कसे आहे, कशाप्रकारची निर्मिती करणारे आहे याचा विचार या ग्रंथात…

भारत-चीन युद्ध, १९६२ (Indo-China War, 1962)

ठळक गोषवारा : भारत-चीन युद्ध हे भारताच्या ईशान्य आणि उत्तर सीमेवर २० ऑक्टोबर ते २० नोव्हेंबर १९६२च्या दरम्यान झाले. त्यात भारतीय सैन्याचा निर्णायक पराभव झाला; परंतु ते अनेक कारणांनी भारतीय लष्कराला…

अति उच्च सामर्थ्यवान पोलाद (Ultra High Strength Steel)

उच्च सामर्थ्यवान पोलादाचे ताण सामर्थ्य (Tensile strength) ६०० ते १००० MPa या दरम्यान असते. यापेक्षा जास्त ताण सामर्थ्य असलेल्या पोलादास अति उच्च ताणबलाचे किंवा सामर्थ्याचे पोलाद (Ultra high strength steels)…

यमुनाबाई वाईकर (Yamunabai Waikar)

वाईकर ,यमुनाबाई (जन्म : ३१ डिसेंबर १९१५ - मृत्यू : ७ मे २०१८) मराठीतील सुप्रसिद्ध लावणी गायिका. मूळ नाव यमुना विक्रम जावळे. आईचे नाव गीताबाई. सातारा जिल्ह्यातील वाई तालुक्यामधील वाई…

उच्च एंट्रॉपी मिश्रधातू (High Entropy Alloys)

एंट्रॉपी म्हणजे पदार्थ किंवा व्यवस्थेतील अनियंत्रिततेचे परिमाण. तापीय किंवा ऊष्मीय (Thermal Entropy) व अविन्यासी  किंवा समाकृतिक (Configurational Entropy) असे एंट्रॉपीचे दोन प्रकार आहेत. तापमान  वाढविले असता धातूमध्ये येणाऱ्या अनियंत्रितपणाचे मोजमाप…

Read more about the article विद्युत् संवाहक बहुवारिके (Intrinsically Conducting Polymers)
पॉलिॲसिटिलीनमधील वीजवहन.

विद्युत् संवाहक बहुवारिके (Intrinsically Conducting Polymers)

विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात प्लॅस्टिके व बहुवारिके यांचे युग अवतरले आणि वीजविरोधक किंवा वीजप्रतिबंधक म्हणून बहुवारिके मोठ्या प्रमाणात वापरली जाऊ लागली. बहुवारिकांत मुक्त इलेक्ट्रॉन नसल्यामुळे वीजवहन होत नाही. मात्र, पॉलिॲसिटिलीनसारख्या असंतृप्त…