जनुक पेढ्या ( Gene Banks )

कुळातील पूर्वजांच्या स्मृती जागविण्यासाठी तसेच कुळदेवतेला प्रसन्न करण्यासाठी आळविल्या जाणाऱ्या लोककाव्यप्रकारात वाजविले जाणारे लोकवाद्य . प्रस्तुत लोककाव्यालाही डाहाका असेच  संबोधिले जाते. शंकर महादेवाच्या हातातील डमरू सदृश्य असणारे हे चर्मवाद्य ढोलकीच्या…

महाराष्ट्रातील भटक्या जमातीतील भराडी या जमातीतील नाथपंथी डवरी गोसावी ही एक उपजमात आहे. भिक्षा मागताना ते डमरू (डौर) वाजवीत असल्यामुळे डावरे गोसावी असेही म्हणतात. प्राचीनकाळी एकसंध असलेल्या नाथ संप्रदायाचे गुरुनिहाय,…

पूर्व विदर्भाच्या भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर व गडचिरोली या झाडीपट्टीच्या जिल्ह्यांतील एक लोकप्रिय लोकनाट्य. या लोकनाट्याने इंग्रजीतील ड्रामा हा शब्द जसाचा तसा उचलला. आद्यस्थानीचे जोडाक्षर उच्चारणे झाडीबोलीत प्रचलित नाही. त्यामुळे हा…

खैरे ,विश्वनाथ : (२९ मार्च १९३०).  लोकसंस्कृतीचे आणि भारतविद्येचे (इंडॉलॉजी) प्रतिभावंत अभ्यासक . जन्म पुणे जिल्ह्यातील, भिमथडी तालुक्यातल्या सुपे या गावात, एका शेतकरी कुटुंबात झाला. प्रामाथिक शिक्षण सुपे व दौंड…

सातारा जिल्ह्यातील कराड तालुक्यातील ऐतिहासिक,पौराणिक महत्वाचे स्थान. तारळी नदीच्या दोन्ही तिरावर वसलेले आहे.याचे मूळ नाव राजापूर असुन येथील खंडोबाचे पुरातन मंदिर प्रसिद्ध आहे. यास खंडोबाची पाल म्हणून ही ओळखतात. एका…

महाराष्ट्रातील विमुक्त जातीतील एक जात .मुंबई रायगड,ठाणे,रत्नागिरी,नाशिक,धुळे,जळगाव ,पुणे,अहमदनगर,सातारा,सांगली कोल्हापूर,सोलापूर,औरंगाबाद,नांदेड आणि चंद्रपूर या जिल्ह्यामध्ये ही जात आढळते.धोन्तले,कोरवा,माकडवाले  किंवा कोन्चीकोरवा ,पामलोर आणि कोरवी या तत्सम पोटजाती आढळतात .चोर कैकाडी आणि गाव कैकाडी…

कुडमुडे जोशी : भविष्य सांगून उदरनिर्वाह करणारी महाराष्ट्रातील भटकी जमात. हातात कडबुडे घेऊन भीक मागणाऱ्या जोशांची (अब्राम्हण) एक जात असा उल्लेख महाराष्ट्र शब्दकोशात या जमातीसंदर्भात केला आहे. महाराष्ट्र शासनाने भटकी…

कवलापूरकर, काळू-बाळू : महाराष्ट्रातील प्रसिद्ध तमाशा कलावंत .काळू आणि बाळू दोन जुळे भाऊ.काळू म्हणजे लहू संभाजी खाडे तर बाळू म्हणजे अंकुश संभाजी खाडे.  वडिलोपार्जीत तमाशाची परंपरा असणाऱ्या संभाजी आणि शेवंताबाईं…