भारतीय उपखंडाच्या प्राचीन इतिहासातील राज्ये. यांमध्ये सोळा महाजनपदांना महत्त्वाचे स्थान आहे. वैदिक संहितात जनपद हा शब्द सापडत नाही. काही इतिहासकारांनी अनेक गावांच्या समूहाला जनपद ही संज्ञा वापरली आहे. इतिहासकारांनी या…
मॉन्सेरात, आंतोन्यो : ( १५३६–१५ मार्च १६०० ). परकीय प्रवासी व स्पॅनिश जेझुइट धर्मगुरू. त्याचा जन्म स्पेनमधील कॅटालोनिया प्रांतातील विक दे ओझोनात येथे झाला. त्याला रोम येथे सोसायटी ऑफ जीझसमध्ये…
फ्रायर, जॉन : ( १६५०–३१ मार्च १७३३ ). परकीय प्रवासी आणि वैद्यक. त्याचा जन्म लंडन येथे झाला. तो विल्यम फ्रायर याचा सर्वांत मोठा मुलगा. त्याचे शिक्षण केंब्रिज येथील ट्रिनिटी कॉलेजमध्ये…
फिच, राल्फ : (१५५० – १६११). भारतात आलेला पहिला इंग्लिश प्रवासी. त्याचा जन्म इंग्लंडमध्ये झाला. त्याच्या पूर्वायुष्याबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. इ. स. १५८० पर्यंत पोर्तुगीजांनी भारताकडे येणारे समुद्री मार्ग…
बर्क, रॉबर्ट ओहारा : (१८२१ ? –१८६१). ऑस्ट्रेलिया खंड उत्तर-दक्षिण पार करणारा धाडसी प्रवासी. त्याचा जन्म आयर्लंडमध्ये सेंट क्लेरन्स येथे झाला. त्याच्या वडिलांचे नाव जेम्स हार्डीमॅन बर्क. रॉबर्ट बर्क हा…
पेद्रो अल्व्हारेस काब्राल : (१४६७ ? – १५२०). पोर्तुगीज प्रवासी आणि समन्वेषक. त्याचा जन्म पोर्तुगालमधील बेलमोंट या शहरात झाला. त्याच्या वडिलांचे नाव फर्नाओ काब्राल तर आईचे नाव इझाबेल. त्याच्या अकरा…
फिरिश्ता : (१५७०–१६२३). भारतातील मध्ययुगीन मुसलमानी रियासतीचा फार्सी इतिहासकार. पूर्ण नाव मुहम्मद कासिम हिंदू शाह फिरिश्ता; तथापि फिरिश्ता (फरिश्ता) या नावानेच तो अधिक परिचित आहे. त्याने दुसरा इब्राहिम आदिलशाह (कार. १५८०–१९२७)…
मराठे आणि जंजिरेकर सिद्दी यांच्यातील महत्त्वाची लढाई. रत्नागिरी जिल्ह्यातील चिपळूण तालुक्यात हा गोवळकोट आहे. सन १७३० पासून गोवळकोटचा परिसर सिद्दीकडून जिंकून घेण्यासाठी मराठ्यांकडून खूप प्रयत्न झाले. एप्रिल १७३२-३३ मध्ये बाजीराव…
पेशव्यांची जंजिरा मोहीम : ( १७३३ ते १७३६ ). मराठ्यांची एक महत्त्वाची मोहीम. छ. शाहू आणि बाजीराव पेशवे यांच्या कारकिर्दीत ही मोहीम घडून आली. यात जंजिरेकर सिद्दीचा समूळ नाश झाला…
मँडेलस्लो, योहान आल्ब्रेख्त दी : (१५ मे १६१६ – १६ मे १६४४). प्रसिद्ध जर्मन प्रवासी. त्याचा जन्म जर्मनीतील श्योनबर्ग येथे झाला. लहान असताना उत्तर जर्मनीमधील ड्यूक फ्रेडरिक (तिसरा) याच्या दरबारात…
लामा तारानाथ : (१५७५ – १६३४). तिबेटीयन प्रवासी व धर्माभ्यासक. त्याचा जन्म १५७५ मध्ये तिबेटमधील ‘करक’ येथे तिबेटी भाषांतरकार रा-लोटस्वा-दोर्जे-ड्रॅक याच्या वंशांत झाला. याचे तिबेटी नाव ‘कुन-डगा-स्निंग-पो’ असून त्याला सर्वसामान्यपणे…
महाराष्ट्रातील रत्नागिरी जिल्ह्यातील किल्ला. तो चिपळूण तालुक्यामध्ये वाशिष्ठी नदीच्या काठावर आहे. चिपळूण शहर वाशिष्ठी नदीच्या तीरावर वसलेले असून समुद्रातून येणारा व्यापारीमार्ग वाशिष्ठी नदीच्या दाभोळ खाडीतून येत असल्याने चिपळूणला बंदर म्हणून…
मसूदी, अल् : (८९६ — ९५७). अरब प्रवासी, इतिहासकार व भूगोलज्ञ. त्याचे पूर्ण नाव अबू-अल्-हसन-अली-इब्न हुसेन अल्-मसूदी. तो मुहंमद पैगंबर यांचा सहकारी अब्दुल्लाह इब्न मसूद याचा वंशज होता. अरबी हीरॉडोटस…
नुनीझ, फर्नाओ : (१५००—१५५०). पोर्तुगीज प्रवासी व व्यापारी. १५३५ ते १५३७ या काळात त्याने दक्षिण भारतातील प्रसिद्ध विजयनगर साम्राज्याच्या राजधानीत वास्तव्य केले. त्याच्या पूर्वायुष्याबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही. नुनीझच्या लेखनातून…
पायीश, डोमिंगो : (इ. स. सोळावे शतक). पोर्तुगीज प्रवासी आणि इतिहासकार. त्याचा ‘दोमिंगो पाइश’ किंवा ‘पेस’ असाही उल्लेख आढळतो. त्याच्या खासगी आयुष्याबद्दल फारशी माहिती उपलब्ध नाही; तथापि पोर्तुगीज सत्ता गोव्यात…