विश्वनिर्मिती - महास्फोट : महास्फोट सिद्धांत हा विश्वनिर्मितीवरील एक महत्त्वपूर्ण सिद्धांत आहे. अल्बर्ट आइन्स्टाइनने इ.स. 1915 मध्ये मांडलेल्या व्यापक सापेक्षता सिद्धांताचा आधार घेत इ.स. 1927 मध्ये बेल्जियन धर्मगुरू जॉर्ज लेमेत्रा यांनी…
एमर्सन, राल्फ वॉल्डो : ( २५ मे १८०३ - २७ एप्रिल १८८२ ). अमेरिकन प्रभावी वक्ता, कवी व निबंधकार. ही इमर्सन यांची जनमानसातील ओळख. त्यांचा जन्म मॅसॅचूसेट्सतील बॉस्टन येथे झाला. तेथेच लहानाचा…
पनाही, जाफर : ( ११ जुलै १९६० ). प्रसिद्ध इराणी चित्रपट दिग्दर्शक, पटकथाकार व संकलक. त्यांचा जन्म मिआने, अझरबैजान, इराण येथे झाला. जाफरचे वडील रंगकाम करीत. ते स्वतः चित्रपटाचे चाहते…
रोमान्स : एक वाङ्‌मयप्रकार ‘रोमान्स’ हा शब्द सामान्य जनांची भाषा असा अर्थ अभिप्रेत असलेल्या ‘romanz’ या जुन्या फ्रेंच शब्दावरून आला (फ्रेंच प्रॉव्हांसाल, इटालियन, स्पॅनिश आणि रूमानियन या लॅटिनोद्‌भव रोमान्स भाषा…
व्यक्तीचे आजारपण, त्यासाठी दवाखान्यात दाखल होणे आणि संपूर्ण उपचार प्रक्रिया हे सर्व त्या व्यक्तीला एक नवीन अनुभव देऊन जातो. त्याचबरोबर रुग्णालयातून घरी पाठवणे ही प्रक्रिया सुद्धा तेवढीच महत्त्वाची असते. हे…
हेर्नर, कार्ल आडॉल्फ : ( ७ मार्च १८४६ - १८९६ ). डॅनिश भाषाशास्त्रज्ञ. ऐतिहासिक भाषाशास्त्रात विशेष उल्लेखनीय कार्य. त्याचा जन्म ऑर्हूस, डेन्मार्क येथे झाला. तो कोपनहेगन विद्यापीठात १८८३ पासून अध्यापन…
ब्लूमफील्ड, लेनर्ड : ( १ एप्रिल १८८७ – १८ एप्रिल १९४९ ). अमेरिकन भाषावैज्ञानिक. आधुनिक भाषाविज्ञानामधील एका महत्त्वाच्या विचारसरणीचे प्रणेते. शिकागो येथे जन्म. प्रसिद्ध संस्कृतज्ञ मॉरिस ब्लूमफील्ड हे यांचे चुलते…
बीम्स, जॉन : ( २१ जून १८३७ – २४ मे १९०२). ब्रिटिश भाषाशास्त्रज्ञ. त्यांचा जन्म लंडनजवळील ग्रिनिच येथे झाला. सेंट जेम्स, पिकाडिली येथील रेव्हरंड टॉमस बीम्स यांचे ते सर्वात थोरले…
त्रुब्येत्स्कॉई, न्यिकलाई स्यिरग्येयेव्ह्यिच : ( १६ एप्रिल १८९० - २५ जून १९३८ ). प्रसिद्ध रशियन भाषावैज्ञानिक. त्यांचा जन्म रशियन सरदार घराण्यात मॉस्को येथे झाला. त्यांना क्रांतीनंतर रशिया सोडावा लागला. १९२२…
उत्तरज्झयण : श्वेतांबर जैनांच्या चार मूलसूत्रांपैकी पहिले. याचा काळ इ. स. पू. तिसरे वा दुसरे शतक असावा. उत्तरज्झयण मधील ‘उत्तर’ या पहिल्या पदाच्या अर्थाबद्दल विद्वानांत मतभेद आहेत. काहींच्या मते उत्तर म्हणजे उत्तम,…
उवएसमाला : जैन महाराष्ट्रीतील एक धार्मिक ग्रंथ. या ग्रंथाच्या कर्त्याचे नाव धर्मदासगणी. परंपरा त्याला महावीराचा समकालीन मानते. तथापि हे असंभवनीय दिसते कारण उवएसमालेची भाषा उत्तरकालीन वाटते. धर्मदासगणी इसवी सनाच्या चौथ्या-पाचव्या…
उजिश्युइ मोनोगातारी : जपानी कामाकुरा कालखंडामध्ये १३ व्या शतकाच्या सुरूवातीला उजिश्युइ मोनोगातारी लिहिले गेले. हे पुस्तक म्हणजे एक गोष्टींचा संग्रह आहे. ह्या संग्रहामध्ये १९७ गोष्टी असून त्याचे १५ खंड आहेत.…
थांग कविता : चिनी साहित्यात कविता हा अतिशय प्रभावी साहित्यप्रकार आहे. चिनी साहित्यिकांना त्यांच्या भावना, कल्पना, नाट्य हे कवितेच्या माध्यमातून सादर करायला आवडते. चीनमधील थांग राजवंशाचा कालखंड म्हणजे इसवी सन…
आय-छिंग : प्राचीन चिनी अभिजात साहित्यातील पाच अभिजात साहित्यकृतीत एक महत्त्वपूर्ण ग्रंथ. यालाच बुक ऑफ चेंजेस, क्लासिक ऑफ चेंजेस असंही म्हंटल जातं. आय - छिंग हा जगातील प्राचीन ग्रंथांपैकी एक…
कोल्लॉदी, कार्लो : ( २४ नोव्हेंबर १८२६ - २६ आक्टोबर १८९० ). इटालियन बालसाहित्यकार आणि पत्रकार. त्यांचे खरे नाव कार्लो लोरेनत्सीनी होते. परंतु त्यांचा बालपणीचा बराच काळ कोलादी या त्यांच्या…