मराठी विश्वकोश

निलिमा अरुण क्षीरसागर (Nilima Arun kshirsagar)

क्षीरसागर, निलिमा अरुण : ( ८ जून १९४९ ) नीलिमा अरुण क्षीरसागर यांचा जन्म मुंबईत झाला. त्यांचे वैद्यकीय शिक्षण एम.बी.बी.एस., एम.डी. आणि पीएच्.डी. हे सर्व जी. एस. मेडिकल महाविद्यालयातच झाले.…

डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषि विद्यापीठ, दापोली (Dr. Balashaheb Sawant Kokan Krishi Vidyapeeth, Dapoli)

डॉ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषि विद्यापीठ, दापोली : ( स्थापना – १८ मे १९७२ ) कोकणाच्या भूप्रदेशात शेतकऱ्यांची आर्थिक प्रगती व्हावी या उद्देशाने शेती, पशुसंवर्धन, वनसंवर्धन, व मत्स्य व्यवसाय याबद्दलचे कृषि…

झिग्मोंडी, रिचर्ड ॲडॉल्फ ( Zsigmondy, Richard Adolf )

झिग्मोंडी, रिचर्ड ॲडॉल्फ : ( १ एप्रिल १८६५ – २३ सप्टेंबर १९२९ ) रिचर्ड ॲडॉल्फ झिग्मोंडी यांचा जन्म ऑस्ट्रियाच्या व्हिएन्ना येथे हंगेरियन आई वडीलांच्या घरी झाला. आई शास्त्रज्ञ तर वडील…

राष्ट्रीय आयुर्वेद दिवस (National Ayurveda Day)

आयुर्वेदाचा प्रचार आणि प्रसार करण्यासाठी भगवान धन्वंतरी यांच्या जन्मदिनी राष्ट्रीय आयुर्वेद दिवस साजरा केला जातो. दिवाळीच्या दुसऱ्या दिवशी म्हणजेच धनत्रयोदशीला धन्वंतरी जयंती साजरी करतात. भगवान धन्वंतरी हे देवांचे वैद्य मानले…

जमशेट नसरवानजी टाटा (Jamashet Nusarvanji Tata)

टाटा, जमशेट नसरवानजी : (३ मार्च १८३९ - १९ मे १९०४ ) वयाच्या चौदाव्या वर्षी शिक्षणासाठी जमशेट नुसरवानजी टाटा मुंबईत आले. एल्फिस्टन महाविद्यालयात शिकत असताना त्यांना साहित्याची, वाचनाची, अभ्यासाची आणि व्यासंगाची…

कार्ल वेइगर्ट (Carl Weigert)

वेइगर्ट, कार्ल : ( १९ मार्च, १८४५ ते १५ ऑगस्ट, १९०४ ) कार्ल वेइगर्ट यांचा जन्म मुन्स्टरबेर्ग, सिलेसिया येथे झाला. त्यांनी जर्मनीमध्ये शिक्षण घेतले. फ्रांकफुर्ट येथील सेनकेनबर्ग स्कूल ऑफ ॲनाटॉमी येथे…

फादर थॉमस स्टीफन्स (Father Thomas Stephens)

स्टीफन्स, फादर थॉमस : ( १५४९ - १६१९ ). ख्रिस्ती मराठी कवी-साहित्यिक. जन्माने इंग्रज. शिक्षण विंचेस्टर येथे. थॉमस स्टीव्हन्स तसेच पाद्री एस्तवाँ या नावांनीही परिचित. या ख्रिस्ती कवीविषयी तारखेच्या आधारे…

आइकमान क्रिस्तिआन (Eijkman Christian)

क्रिस्तिआन, आइकमान : (११ ऑगस्ट, १८५८ ते ५ नोव्हेंबर, १९३०) क्रिस्तिआन आइकमान यांचा जन्म नेदरलँड्समधील नियकर्क येथे झाला. त्यांचे वडीलही क्रिस्तिआन आइकमान याच नावाने ओळखले जात होते. त्यांचे वडील…

केंद्रीय सांख्यिकी कार्यालय (Central Statistics Office)

केंद्रीय सांख्यिकी कार्यालय : (स्थापना : २ मे, १९५१) केंद्रीय सांख्यिकी म्हणजे सेन्ट्रल स्टॅटिस्टिक्स कार्यालय (सीएसओ) हे भारताच्या सांख्यिकी व कार्यक्रम अंमलबजावणी या मंत्रालयाच्या अखत्यारितील सरकारी संस्था आहे. भारतातील सांख्यिकी…

प्रवेशद्वार, खुन्या मुरलीधर मंदिर, पुणे.

खुन्या मुरलीधर (Khunya Muralidhar)

पुणे येथे पेशवाईत बांधलेले प्रसिद्ध मंदिर. पुण्यातील सदाशिव पेठेत सावकार रघुनाथ सदाशिव उर्फ दादा गद्रे यांनी मुरलीधराचे मंदिर बांधले (१७९९). सदाशिव पेठेत गद्रे सावकारांची बाग होती. मुरलीधराची मूर्ती घडविण्यासाठी जयपूरहून…

सम्राट कॉन्स्टंटाइन (Constantine – The Roman Emperor)

कॉन्स्टंटाइन, सम्राट : ( २७ फेब्रुवारी २८०?—२२ मे ३३७ ). प्रसिद्ध रोमन सम्राट. त्याचा कॉन्स्टंटीन असाही उच्चार केला जातो. कॉन्स्टासियुस क्लोरूस व हेलेना यांचा पुत्र. लढवय्या रोमन राजा डायोक्लिशिअन याच्या…

धातूंचे अवक्षेपण कठिनीकरण (Precipitation Hardening)

धातूंच्या कठिनीकरणाच्या तीन महत्त्वाच्या मूलभूत पद्धती आहेत, त्या अशा : १) शीतकाम, २) घन विद्रावण कठिनीकरण व ३) अवक्षेपण कठिनीकरण. पुष्कळसे उच्च ताणबल असलेल्या आधुनिक मिश्रधातू वरील एक वा अधिक…

तटबंदी आणि जंग्या, साठवली.

साठवली किल्ला (Sathavali Fort)

रत्नागिरी जिल्ह्यातील लांजा तालुक्यातील एक भुईकोट किल्ला. त्याचा साटवली किंवा सातवळी असाही उल्लेख केला जातो. लांज्यापासून २० कि.मी. अंतरावर साठवली गावाजवळ मुचकुंदी नदीच्या उत्तर तीरावर हा किल्ला वसलेला आहे. आकाराने…

मानवी शरीर आणि विद्युत धारा (Human body & Electric current)

दूरदर्शन संच, संगणक, विद्युत धुलाई यंत्र, घरगुती प्रेक्षागृह (Home theatre) इत्यादी विविध गृहोपयोगी उपकरणांना मानवाच्या दैनंदिन जीवनामध्ये महत्त्वाचे स्थान आहे. ही उपकरणे विद्युत उर्जेवर कार्यरत असतात. या विद्युत यंत्रणेची असुरक्षित…

रत्नदुर्ग

रत्नदुर्ग (भगवती किल्ला) (Ratnadurg) (Bhagavati Fort)

रत्नागिरी जिल्ह्याच्या मुख्यालयात रत्नागिरी बंदराजवळ असलेला किल्ला. या किल्ल्याचे तीन प्रमुख भाग आहेत. महादरवाजा (पूर्व), दीपगृह (दक्षिण) आणि भगवती मंदिर (पश्चिम). तीन बाजूंनी डोंगररांग आणि चौथ्या बाजूला म्हणजेच उत्तरेला खाली…