रोमन साम्राज्यातील पूर्वेकडील भाग ‘बायझंटिन (बिझंटाईन) साम्राज्य’ म्हणून प्रसिद्धीस आला. ख्रिस्ती धर्माला जवळ करणारा पहिला रोमन सम्राट कॉन्स्टंटाइन याच्या नावावरून त्याने उभारलेल्या या राजधानीस कॉन्स्टँटिनोपल (सध्याचे इस्तंबूल) हे नाव देण्यात…
मानवशास्त्र हे एक शास्त्र आहे. त्याचे स्वरूप आणि व्याप्ती यांमुळे त्याची अभ्यासपद्धती ही जीवशास्त्र आणि सामाजिकशास्त्र यांच्याशी संबंधित आहे. जीवशास्त्रीय अभ्यासपद्धती ही आधुनिक प्रयोगशाळेतून जरी साकारत असली, तरी हा मानवाचा…
हा पक्षिवर्गातील पॅसेरीफॉर्मिस (Passeriformes) गणातील झोस्टेरॉपिडी (Zosteropidae) या कुलातील पक्षी आहे. हा पक्षी चिमणीपेक्षा आकाराने लहान असून तो भारतीय उपखंडात आढळतो. याच्या डोळ्यांभोवती असलेली ठळक पांढऱ्या रंगाची वर्तुळे चष्म्यासारखी दिसतात,…
राष्ट्रीय आपत्ती व्यवस्थापन कायदा (२००५) च्या प्रकरण ८ च्या कलम ४४ अन्वये २००६ साली राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दल (एनडीआरएफ) ची स्थापना केंद्रीय गृहमंत्रालया अंतर्गत देशात नैसर्गिक आणि मानव निर्मित आपत्ती…
प्रस्तावना : विविध आपत्ती संदर्भांत प्रतिबंध, निवारण, पूर्वतयारी, प्रतिसाद, मदत व पुनर्वसन इत्यादी बाबी सुव्यवस्थितपणे हाताळण्यासाठी केंद्र शासनाने आपत्ती व्यवस्थापन कायदा (२००५) दिनांक २३ डिसेंबर २००५ रोजी अमलात आणला. सदर…
प्रस्तावना : आपत्ती व्यवस्थापन कायदा (२००५) हा भारतीय संसदेत २५ डिसेंबर २००५ रोजी पारित झाला. त्यानुसार आपत्ती व्यवस्थापनासाठी शासकीय पातळीवर स्वतंत्र संस्थात्मक रचना उभी करण्यात आली आहे. यामध्ये राष्ट्रीय स्तरावर…
प्राणी किंवा पक्षी जन्मल्यानंतर त्यास स्वत:ची ओळख होणे, आपल्या जन्मदात्याशी किंवा पालकाशी स्नेहबंध निर्माण होणे याला सहजात संस्करण असे म्हणतात. पिलू मोठे झाल्यावर त्याला कोणाचे आकर्षण वाटेल याची निश्चिती करणे…
निकोलाय दिमित्रीयीच कोन्द्रातेफ या रशियन अर्थशास्त्रज्ञांनी इ. स. १९१७ मधील रशियन राज्यक्रांतीनंतर भांडवलशाहीतील व्यापारचक्रांचे विश्लेषण करून व्यापारचक्राविषयक सिद्धांत मांडला. इ. स. १९३२ मध्ये वॉल स्ट्रीट या जर्नलमध्ये तो सर्वप्रथम प्रसिद्ध…
एक भारतीय आदिवासी जमात. सिद्दी हे मुळचे आफ्रिका खंडातील आहेत. सुमारे ७५० वर्षांपूर्वी त्यांना पोर्तुगीजांनी गुलाम म्हणून भारतात आणले असावे असे तज्ज्ञांचे मत आहे; मात्र काही सिद्दींना ते मान्य नाही.…
सामान्य मुलांबरोबर अपंग मुलांनाही शिक्षणात समाविष्ट करून त्यांना एकत्रितपणे शिक्षण देणे, म्हणजे अपंग एकात्मिक शिक्षण. २०१४ नंतर भारतामध्ये कोणत्याही प्रकारची शारीरिक, मानसिक अक्षमता असलेल्या व्यक्तींना अपंगाऐवजी दिव्यांग असे संबोधले जाऊ…
व्यापार, विनिमय, पैसा आणि कर यांचे नियमन करण्यासाठी सरकारनी केलेले उपाययोजना म्हणजे राजकीय अर्थकारण. यास आज आर्थिक धोरण असे म्हटले जाते. या संज्ञेला आर्थिक प्रश्नांच्या अभ्यासासाठी वापरले जावू लागले. राजकीय…
व्यक्तिच्या उपलब्ध असलेल्या क्षेत्रीय स्रोतांच्या वापराचे हक्क आणि वास्तव्याच्या ठिकाणास सोडून दुसऱ्या ठिकाणी स्थलांतर करण्याच्या प्रक्रियेला विस्थापन म्हणतात. ज्यामुळे व्यक्तिला उत्पन्नाचे साधन, जमीन व घराचे हक्क आणि त्यांचे सामाजिक संबंध…
शासन अथवा शासनपुरस्कृत खाजगी संस्थेद्वारा एखाद्या ठिकाणी राबविण्यात येणाऱ्या प्रकल्पामुळे अथवा त्या ठिकाणी वारंवार येणाऱ्या नैसर्गिक संकटांमुळे तेथील लोकांचे दुसऱ्या भौगोलिक ठिकाणी स्थलांतरण करणे म्हणजे पुनर्वसन होय. पुनर्वसन केलेल्या लोकांना…
पुरुष आणि प्रकृति ही सांख्यदर्शनाची दोन पायाभूत तत्त्वे आहेत. भारतीय दर्शनात व्यक्तीच्या आत्म्यास ‘पुरुष’ अशी संज्ञा दिली आहे. सांख्यदर्शनात पुरुषाला ‘ज्ञ’ असेही म्हटले आहे. पुरुषाचे अस्तित्व सिद्ध करण्यासाठी सांख्यदर्शन पुढील…
कैगा अणुऊर्जा प्रकल्प हा कैगा विद्युतनिर्मिती प्रकल्प म्हणून ओळखला जातो. हा विद्युत प्रकल्प कर्नाटक राज्यातील उत्तरा कन्नड या जिल्ह्यात स्थित आहे. स्थान आणि विस्तार : उत्तरा कन्नड हा भारतातील कर्नाटक…