धूप वृक्ष (Malbar tallow tree)

धूप हा बहुवर्षायू वृक्ष डिप्टेरोकोर्पेसी कुलातील असून त्याचे शास्त्रीय नाव वॅटेरिया इंडिका आहे. हा वृक्ष मूळचा भारतातील असून महाराष्ट्र, केरळ, तमिळनाडू व कर्नाटक राज्यांतील सदाहरित वनांत आढळतो. महाराष्ट्रात हा वृक्ष…

किरणोत्सर्ग (Radioactivity)

[latexpage] अस्थायी अणुकेंद्रकांमधून वेगवेगळे कण उत्सर्जित होण्याच्या प्रक्रियेला किरणोत्सर्ग म्हणतात. किरणोत्सर्गाची दोन प्रकारांमध्ये विभागणी करता येईल. पहिल्या प्रकारात नैसर्गिक किरणोत्सर्ग, तर दुसऱ्या प्रकारात प्रयोगशाळांमध्ये तयार करण्यात आलेल्या अणुकेंद्रकांमधून होणारा किरणोत्सर्ग…

द्रव-बिंदू प्रतिकृती (Liquid-drop model)

[latexpage] अणुकेंद्रकांची द्रव-बिंदू प्रतिकृती अणुकेंद्रक (Nucleus) आणि द्रव-बिंदू (Liquid drop) यांमधील साधर्म्यावर आधारित आहे. अणुकेंद्रकाच्या बऱ्याच गुणधर्मांचे स्पष्टीकरण द्रव-बिंदूचे गुणधर्म वापरून करता येते. द्रव-बिंदू प्रतिकृती अणुकेंद्रकासाठी लागू होण्यामागे खालील कारणे आहेत…

क्वार्क (Quark)

[latexpage] कणभौतिकीच्या मानक प्रतिकृतीनुसार (standard model) क्वार्क आणि त्यांचे प्रतिकण (antiparticles) हे मूलभूत कण अथवा मूलकण (elementary particles) मानले जातात. या व्यतिरिक्त लेप्टॉन (Lepton) आणि त्यांचे प्रतिकण आणि न्यूट्रिनो (Neutrino)…

क्वार्कांचे गुणधर्म (Quark’s Properties)

[latexpage] मानक प्रतिकृतीनुसार क्वार्क हे मूलभूत कण आहेत आणि त्यांच्या संयोगाने सर्व पदार्थ तयार होतात. या नोंदीत क्वार्कांच्या गुणधर्मांचे सविस्तर वर्णन केले आहे. क्वार्कांचे प्रमुख गुणधर्म नाव $u(up)$ $d(down)$ $c(charm)$…

न्यूक्लीय मॅग्नेटाॅन (Nuclear Magneton)

[latexpage] अणुकेंद्रांच्या आणि इतर कणांच्या चुंबकीय आघूर्णाचे (magnetic moment) मूल्य अनाधुनिक चुंबकीय आघूर्णाच्या एककाच्या मूल्याहून बरेच कमी असते. त्यामुळे त्यांसाठी न्यूक्लीय मॅग्नेटॉन ($m_n$) हे एकक वापरले जाते. या एककाचे समीकरण…

मुद्रित सर्किट बोर्ड (Printed Circuit Board)

(प्रिंटेड सर्किट बोर्ड - पीसीबी; मुद्रित संकलित मंडल; PCB). पीसीबी हा एक बोर्ड असुन तो फायबर ग्लास किंवा पातळ थर असलेल्या सामग्रीपासुन तयार होतो. ट्रान्झिस्टर (Transistor), रोधक (Resistance) आणि एकात्मिक…

द ब्रॉग्ली तरंगलांबी (de Broglie wave)

[latexpage] (द्रव्य तरंग; Matter wave). फ्रेंच शास्त्रज्ञ  ल्वी व्हीक्तॉर द ब्रॉग्ली (Louis de Broglie) यांनी १९२४ साली मांडलेल्या परिकल्पनेमध्ये असे म्हटले की, फोटॉनांप्रमाणे (Photon) इलेक्ट्रॉनांसारखे (electron) इतर कण सुद्धा तरंगरूपात…