[latexpage] किरणोत्सर्गी ऱ्हासात अणुकेंद्रकाचा निरनिराळ्या पद्धतींनी ऱ्हास होतो. उदा., अल्फा ऱ्हासात ($\alpha$ decay; alpha decay) अणुकेंद्रकातून हीलियम ($He$) अणूचे अणुकेंद्रक उत्सर्जित होते, बीटा ऱ्हासात ($\beta$ decay; beta decay) अणुकेंद्रकातील न्यूट्रॉनचा…
[latexpage] अणुकेंद्रकाची न्यूट्रॉन (Neutron; $n$) आणि प्रोटॉन (Proton; $P$) यांच्या संयोगामधून निर्मिती करताना ऊर्जेचे उत्सर्जन होते. या उत्सर्जित होणाऱ्या ऊर्जेला अणुकेंद्रकाची बंधनऊर्जा असे म्हणतात. उदा., एक प्रोटॉन आणि एक न्यूट्रॉन…
[latexpage] प्रोटॉन (Proton; $P$) आणि न्यूट्रॉन (Neutron; $n$) हे दोन कण अणुकेंद्रकाचे (न्यूक्लियसांचे; Nucleus) घटक आहेत. प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनांची वस्तुमाने जवळ जवळ सारखी आहेत आणि त्यांचे इतर काही गुणधर्म ही एकसारखे…
ब्ल्युटूथ हे कमी अंतराच्या दोन इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांमधील बिनतारी संदेशवहनाद्वारे माहितीचे आदान-प्रदान करणारे मानक तंत्रज्ञान आहे. ब्ल्युटूथ हे बिनतारी रेडिओ तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. ब्ल्युटूथला आयईईई ८०२.१५.१(IEEE 802.15.1) मानक म्हणून देखील ओळखले…
संगणकीय बस ही एक संप्रेषण प्रणाली (Communication system) आहे, ज्याद्वारे संगणकातील एका घटकापासून ते दुसऱ्या घटकापर्यंत किंवा दोन निरनिराळ्या संगणकांमध्ये माहितीचे हस्तांतरण (Data transformation) होते. ही प्रणाली संगणकामध्ये मदरबोर्डवर (Motherboard)…
अणुबाँबच्या स्फोटानंतर होणाऱ्या किरणोत्सर्गी (कण वा किरण बाहेर टाकणाऱ्या) धुळीच्या वर्षावाला व फैलावाला किरणात्सर्गी अवपात म्हणतात. अणुबाँबचा स्फोट होताच किरणोत्सर्गी द्रव्ये व प्रचंड उष्णतेमुळे आसपासच्या वस्तुमानाची झालेली वाफ, धूळ इत्यादींचा…
(खगोलशास्त्र). (ॲस्टेरॉइड, प्लॅनेटॉइड, मायनर प्लॅनेट). लघु म्हणजे लहान आणि सूर्याभोवती फिरणाऱ्या या ग्रहांना ‘लघुग्रह’ असे नाव आहे. स्वत:च्या गुरुत्वाकर्षणाखाली गोलाकार होण्यासाठी या वस्तूंचे वस्तुमान पुरेसे नसल्याने, लघुग्रह अनियमित आकाराचे राहिले…
[latexpage] विज्ञानामध्ये शोषण ही संज्ञा प्रामुख्याने वस्‍तुमानाचे शोषण आणि ऊर्जेचे शोषण (तरंगरूपी ऊर्जेचे) या दोन अर्थांनी वापरली जाते. रासायनिक प्रक्रिया उद्योगामध्ये (उदा., खनिज तेल आणि इंधन शुद्धीकरण या प्रक्रियांमध्ये) वस्‍तुमानाचे…
[latexpage] प्राचीन भारतीय गणित साहित्यात 'भावित' ही संकल्पना आढळून येते. भास्कराचार्य (द्वितीय) यांनी त्यांच्या वयाच्या 36 व्या वर्षी म्हणजे सन 1150 मध्ये लिहिलेल्या सिद्धांतशिरोमणी या ग्रंथातील बीजगणित या विभागामध्ये शेवटचा…
व्यास, चिंतामण रघुनाथ : (९ नोव्हेंबर १९२४ – १० जानेवारी २००२). प्रसिद्ध हिंदुस्थान शास्त्रीय संगीत गायक व संगीतज्ञ. त्यांचा जन्म महाराष्ट्रातील उस्मानाबाद जिल्ह्यात झाला. त्यांचे घराणे संस्कृत विद्वान आणि कीर्तनकारांची परंपरा…
शेवडे, रामचंद्र : (१४ मार्च १९१५ - २ डिसेंबर २००१). (शेवडे गुरूजी). महाराष्ट्रातील शिक्षणसेवक आणि बालसाहित्यिक. बालशिक्षण व बालसाहित्य हे त्यांच्या कार्यकर्तृत्वाचे क्षेत्र होते. मादाम माँटेसरी, साने गुरूजी व वि.स.खांडेकर…
व्यास, शंकरराव गणेश : (२३ जानेवारी १८९८ – १७ डिसेंबर १९५६). महाराष्ट्रातील एक ख्यातकीर्त संगीतकार, संगीत दिग्दर्शक व संगीतविषयक लेखक. त्यांचा जन्म गणेश आणि रमाबाई या दांपत्यापोटी कोल्हापूर येथे झाला.…
वनस्पतींना द्विपद नावे देण्याची प्रथा सर्वमान्य झाल्यानंतर नामकरणासाठी मोठ्या प्रमाणावर सूचना येऊ लागल्या. त्यात वनस्पतिशास्त्रज्ञांच्या सन्मानार्थ अनेक नावे आली. त्याचप्रमाणे वनस्पतींचे राहण्याचे ठिकाण, स्थानिक नावे, विशेष किंवा विलक्षण गुण यांचाही…
पुरोहित, जगन्नाथ जनार्दन (गुणीदास) : (१२ मार्च १९०४ – २० ऑक्टोबर १९६८). महाराष्ट्रातील एक प्रतिभावंत व नामवंत यशस्वी गायक व संगीताचार्य. त्यांचा जन्म तेलंगणातील हैदराबाद (दक्षिण) येथील एका गरीब भिक्षुक…
रातंजनकर, श्रीकृष्ण नारायण : (३१ डिसेंबर १९०० - १४ फेब्रुवारी १९७४). हिंदुस्थानी शास्त्रीय संगीताचे पंडित, संगीत गुरू व आग्रा घराण्याचे अध्वर्यू संगीतकार. ते आण्णासाहेब या नावाने अधिक परिचित होते. त्यांचा…