गउडवहो : (गौडवध). महाराष्ट्री प्राकृत भाषेतील ऐतिहासिक महाकाव्य. इ.स. ७६० मध्ये महाकवी वाक्पतिराज अथवा बप्पइराअ यांनी या काव्याची रचना केली.याला प्रबंधकाव्य म्हणूनही ओळखले जाते.कनौजचा राजा यशोवर्मा याच्या दरबारात वाक्पतिराज कवी…
हळदणकर, बबनराव : (२९ सप्टेंबर १९२७ – १७ नोव्हेंबर २०१६). एक बुजुर्ग महाराष्ट्रीय शास्त्रीय संगीत गायक, संगीतज्ञ व संगीत बंदिशकार. मूळ नाव श्रीकृष्ण; पण बबनराव हळदणकर या नावाने अधिक परिचित.…
नागझिरा अभयारण्य हे भंडारा-गोंदिया जिल्ह्यात असून जैवविविधतेच्या दृष्टीकोनातून अत्यंत महत्त्वाचे अभयारण्य आहे. १९७० मध्ये घोषित करण्यात आलेल्या या अभयारण्याचे भौगोलिक स्थान २१.१४.३८० उत्तर व ७९.५९.०९० पूर्व असे आहे. नागझिराचे वन…
याल्टा परिषद : दुसऱ्या महायुद्धाच्या अखेरच्या काळात याल्टा (क्रिमिया–सोव्हिएट रशिया) येथे तीन बड्या दोस्त राष्ट्रांत झालेली परिषद. ब्रिटिश पंतप्रधान विन्स्टन चर्चिल, अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष फ्रँक्लिन रूझवेल्ट व रशियन पंतप्रधान जोसेफ स्टालिन…
प्रसिद्ध जपानी अभिजात चित्रपट. विख्यात जपानी दिग्दर्शक आकिरा कुरोसावा (Akira Kurosawa) यांनी या चित्रपटाचे दिग्दर्शन केले. मानवी जीवनावर आणि वर्तनावर मूलभूत चिंतन करणारा हा चित्रपट कलात्मकदृष्ट्या आणि वैचारिकदृष्ट्या संपन्न असल्यामुळे…
युआन-शृ-खाय्‌ : (१६ सप्टेंबर १८५९ — ६ जून १९१६). प्रजासत्ताक चीनचा पहिला अध्यक्ष (१९१२−१६), मुत्सद्दी व लष्करी नेता. हूनान्‌ प्रांतातील श्यांग छंग्‌ येथे एका जमीनदार कुटुंबात जन्म. विद्यार्थिदशेत त्याचा ओढा…
नेपोलियनच्या पाडावानंतर व्हिएन्ना परिषदेने दृढ केलेली यूरोपची राजकीय प्रतिष्ठा व प्रादेशिक विभागणी स्थिरस्थावर करण्यासाठी यूरोपीय राजांनी ढोबळमानाने एकमेकांत केलेला एक समझोता. यूरोपातील क्रांतिकारी चळवळी दडपून टाकण्यासाठी मेटरनिखने उभारलेल्या या संघटनेला…
इंग्लंडमध्ये इ. स. १६८८ साली मानवी रक्ताचा एक थेंबही न सांडता झालेली राज्यक्रांती. या क्रांतीचा उल्लेख वैभवशाली राज्यक्रांती असाही केला जातो. स्ट्यूअर्ट घराण्यातील दुसरा चार्ल्‌स या राजाच्या मृत्यूनंतर त्याचा भाऊ…
मुसोलिनी, बेनीतो : (२९ जुलै १८८३ — २८ एप्रिल १९४५). इटलीचा हुकूमशहा (१९२२–४३) व फॅसिझम या तत्त्वप्रणालीचा प्रवर्तक. त्याचा जन्म सामान्य लोहाराच्या कुटुंबात दोव्हिया (प्रेदॉप्या) येथे झाला. त्याचे वडील आलेस्सांद्रो…
प्रत्येक हरित वनस्पतीमध्ये प्रकाशसंश्लेषणाची (Photosynthesis) क्रिया घडत असते. सूर्यप्रकाशामध्ये हरित वनस्पती त्यांच्या प्ररंध्रांद्वारे (Stomata) हवेमधील कर्बवायू पेशीमध्ये घेतात, संश्लेषणाच्या क्रियेमधून या कर्बवायूचे साखरेत रूपांतर होते आणि निर्माण झालेला प्राणवायू आणि…
एथिल क्लोराइडचे IUPAC नाव क्लोरोइथेन व रेणवीय सूत्र C2H5Cl आहे. गुणधर्म : एथिल क्लोराइड हा रंगहीन, थोडा ठसका आणणारा (सामान्य तापमानाला) व ज्वलनशील वायू आहे. याचा उत्कलनबिंदू १२.५० से. असून…
पश्चिम महाराष्ट्रातील एक जिल्हा. क्षेत्रफळ १०,४८० चौ. किमी. लोकसंख्या ३०,०३,९२२ (२०११). राज्याच्या भौगोलिक क्षेत्राच्या सुमारे ३.४% क्षेत्र व लोकसंख्येच्या सुमारे २.८९% लोकसंख्या सातारा जिल्ह्यात आहे. अक्षवृत्तीय व रेखावृत्तीय विस्तार अनुक्रमे…
मिथिल उपस्थापित फिनॉल संयुगांना क्रेसॉल (C7H8O) असे म्हणतात. ही फिनॉल या गटातील संयुगे आहेत. क्रेसॉलचे ऑर्थो-, मेटा- आणि पॅरा- असे तीन समघटक (Isomer) आहेत. गुणधर्म : क्रेसॉल रंगहीन असते. क्रेसॉलचे…
मेयो, लॉर्ड रिचर्ड साउथवेल बूर्क : (२१ फेब्रुवारी १८२२ – ८ फेब्रुवारी १८७२). ब्रिटिशांकित हिंदुस्थानचा गव्हर्नर जनरल व व्हाइसरॉय (कार. १८६९-७२). त्याचा जन्म डब्लिन (आयर्लंड) येथे आयरिश सरदार घराण्यात झाला.…
मोमझेन, टेओडोर : (३० नोव्हेंबर १८१७ – १ नोव्हेंबर १९०३). अभिजात जर्मन इतिहासकार, कायदे पंडित व साहित्याच्या नोबेल पारितोषिकाचा मानकरी (१९०२). त्याचा जन्म प्रॉटेस्टंट पंथीय एका पाद्री कुटुंबात गार्डिंग (श्लेस्विग-होलस्टाइन…