भूकंप मार्गदर्शक सूचना २० तुळई - स्तंभ जोडांचे वैशिष्ट्य : प्रबलित (पोलादी सळ्या आणि जाळ्या वापरून अधिक बलवान केलेल्या) काँक्रीटच्या इमारतींमध्ये स्तंभाचा जो भाग तुळईला तिच्या छेदनामध्ये सामायिक असतो, त्याला…
व्यवहारात दोष हा शब्द उणीव किंवा व्यंग या अर्थाने वापरला जातो. आयुर्वेदात मात्र दोष हा शब्द शरीर आणि मनाच्या क्रिया तसेच शरीरातील अवयवांची रचना यांसाठी प्राधान्याने कारणीभूत असलेल्या घटकांसाठी वापरला…
भारतात साधारणपणे उन्हाळा,पावसाळा आणि हिवाळा असे तीन ऋतू आहेत. निरनिराळ्या ठिकाणी ४८0 से. उष्णतेपासून ते गोठवणाऱ्या थंडीपर्यंत तापमान अनुभवास येते. परिणामी, जगात कोठेही नसेल असे वनप्रकार आणि जैववैविध्य येथे दिसून…
ॲम्हर्स्ट, लॉर्ड विल्यम पिट : (१४ जानेवारी १७७३ – १३ मार्च १८५७). ब्रिटिशांकित हिंदवी साम्राज्यातील १८२३–१८२८ या काळातील गव्हर्नर जनरल. १७९७ मध्ये ऑक्सफर्ड विद्यापीठाचा एम. ए. झाल्यानंतर ॲम्हर्स्टने सर्व यूरोपचा प्रवास…
प्रत्यावर्ती (AC) विद्युत शक्तिप्रणालीमधील (AC electrical power systems) कोणत्याही दोन प्रणाली म्हणजेच जनित्र किंवा विद्युत जालक (generator or power networks) एकमेकांशी किती प्रमाणात संकालित (synchronised) आहेत याची मोजणी करणारे यंत्र…
[latexpage] प्रत्यक्ष व्यवहारातील अनेक समस्यांमध्ये यंत्रामधून किंवा एखाद्या ऊपकरणाच्या भागातून वाहणाऱ्या द्रव्याची गती वेळेनुसार बदलत नसेल तर त्या प्रवाहाला स्थिर प्रवाह असे म्हटले जाते. अशा प्रणालीचा अभ्यास खालीलप्रमाणे केला जातो.…
इलेक्ट्रॉनिक मंडल (circuit) आणि प्रणालीच्या अभ्यासात्मक विश्लेषणामध्ये दोन किंवा अधिक विद्युत दाबांची तुलना ही अतिशय महत्त्वाची असते. अशी तुलना एकापेक्षा जास्त दोलनदर्शक वापरून शक्य होते. परंतु अशा वेळी प्रत्येक दोलनदर्शकाच्या…
ॲडम, जॉन : (४ मे १७७५–४ जून १८२५). ब्रिटिश अंमलाखालील हिंदुस्थानचा जानेवारी १८२३ ते ऑगस्ट या काळातील हंगामी गव्हर्नर जनरल. एडिंबरो येथे शिक्षण झाल्यानंतर अ‍ॅडम १७९६ मध्ये ईस्ट इंडिया कंपनीत…
फाळके, दादासाहेब : ( ३० एप्रिल १८७० – १६ फेब्रुवारी १९४४). भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक. भारतीय चित्रपट निर्माते, दिग्दर्शक आणि पटकथाकार. ते चित्रपट महर्षी म्हणूनही ओळखले जातात. पूर्ण नाव धुंडिराज गोविंद फाळके, पण…
ज्या ठिकाणी द्रव अगर अर्धद्रव वंगणे वापरणे शक्य नसते अगर सोयीचे नसते अशा ठिकाणी घन स्वरूपातील वंगणे वापरली जातात. ही घन वंगणे चूर्णाच्या स्वरूपात किंवा ग्रिजे, खनिज तेले, पाणी, ग्लिसरीन…
शरीराला मूर्त रूप देणाऱ्या घटकांना आयुर्वेदात धातू असे म्हणतात. एकूण सात धातूंपैकी मांस हा तिसऱ्या क्रमांकाचा धातू आहे. रक्ताच्या सार भागापासून मांसाची उत्पत्ती होते. मांसवह स्रोतस असलेल्या मांस धातूच्या अग्निद्वारे…
कुँवर नारायण : (१९ सप्टेंबर १९२७ -१५ नोव्हेंबर २०१७). भारतीय साहित्यातील हिंदीतील एक अग्रणी कवी. २००५च्या साहित्यातील सर्वोच्च ज्ञानपीठ पुरस्काराचे मानकरी. जन्म उत्तर प्रदेशातील फैजाबाद येथे. फैजाबाद आणि अयोध्या याठिकाणी…
दोन द्रव पदार्थांमध्ये उष्णतेचा विनिमय करण्यासाठी वापरण्यात येणाऱ्या उपकरणाला उष्णता विनिमयक असे म्हटले जाते. ज्यावेळी एका पदार्थाचे तापमान वाढविले जाते त्यावेळी आपोआपच दुसऱ्या पदार्थातील उष्णता कमी होते. अधिक उष्णता असलेल्या…
आलर्क हा मानवाला आणि सस्तन प्राण्यांना विषाणूमुळे (व्हायरसमुळे) होणारा एक संसर्गजन्य, जीवघेणा रोग आहे. काही प्राण्यांच्या (उदा., कुत्रा, मांजर इ.) चावण्यामुळे या रोगाचे विषाणू लाळेतून मानवी शरीरामध्ये प्रवेश करतात. शरीरात…
ही वर्षायू ओषधी अ‍ॅमॅरॅंटेसी कुलातील असून तिचे शास्त्रीय नाव अ‍ॅचिरँथस अ‍ॅस्पेरा आहे. ही वनस्पती सर्वत्र (समुद्रसपाटीपासून सु. १,००० मी.उंचीपर्यंत) मोकळ्या पडिक जागी किंवा कचर्‍याच्या ढिगाच्या आसपास तणाप्रमाणे वाढते. ती आशिया, आफ्रिका,…