भारत-चीन १९६२च्या युद्धातील एक लढाई. पार्श्वभूमी : २० ऑक्टोबर १९६२ रोजी तवांग विभागातील नामकाचू नदी ओलांडून चिनी सैन्याचे आक्रमण लोहित आणि लडाख विभागांतही पसरले. २४ ऑक्टोबरपर्यंत त्यांनी तवांग तसेच वलाँगपर्यंत कूच…
गिलॉटीन : (शिरच्छेद यंत्र). अठराव्या शतकाच्या उत्तरार्धातील शिक्षा करण्याचे एक परिमाण. या यंत्रामुळे रक्तरंजित व भयभीत करणाऱ्या सार्वजनिक देहदंडाचा प्रघात सुरू झाला. हे शिरच्छेद यंत्र बनविण्यासाठी दोन खांब, एक दोरखंड,…
अकार्बनी ऑक्साइड व कमी-अधिक सिलिका ज्यांच्यात आहेत अशा पदार्थांचा वितळलेला द्रव वेगाने थंड झाल्यावर तयार होणाऱ्या घन पदार्थांना काच म्हणतात. आधुनिक मानवी जीवनामध्ये काचेचे अनन्यसाधारण महत्त्व आहे. त्यांत शोभिवंत वस्तू,…
लोक धारणाऱ्या करणाऱ्या पारंपरिक सूत्रांना लोकबंध किंवा लोकतत्व म्हटले आहे. इंग्रजीतील Element किंवा Type या शब्दांना पर्याय म्हणून भारतीय अभ्यासकांनी लोकबंध, लोकतत्त्व, लोकधर्म कल्पनाबंध (Motif), आदिबंध(Archetype),लोकाकार (Folktype) असे शब्द वापरलेले…
बोरॉनीकरण ही एक झीज प्रतिरोध वाढविण्याची लोकप्रिय विक्रिया असून ती ऊष्मारासायनिक पृष्ठभागमिश्रण पद्धत आहे.पोलादाचे बोरॉनीकरण हे ७००º – १०००º से. तापमानाला १ - १२ तासांसाठी बोरॉन असलेल्या घन-भुकटी, लेप किंवा …
माँटेसरी, मारिया (Montessori, Maria) : (३१ ऑगस्ट १८७०–६ मे १९५२). प्रसिद्ध इटालियन शिक्षणतज्ज्ञ, शारीरविज्ञ व माँटेसरी शिक्षणपद्धतीची जनक. त्यांचा जन्म इटलीतील क्याराव्हाले या गावी मध्यमवर्गीय सुशिक्षित कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील राज्यसंचालित…
मलबारी, बेहरामजी मेहरवानजी : (१८ मे १८५३–१२ जुलै १९१२). थोर भारतीय समाजसुधारक, साहित्यिक व पत्रकार. त्यांचा जन्म गुजरातमधील बडोदा (सध्याचे वडोदरा) येथे एका पारशी कुटुंबात झाला. बेहरामजी मलबारी यांचे वडील…
औष्णिक प्रतिबंध लेपन /आवरण ही अतिप्रगत धातुप्रणाली असून धातूचे उच्च तापमानापासून संरक्षण करण्यासाठी त्याच्या पृष्ठभागावर आच्छादली/लेपन केली जाते. हे लेपन उच्च तापमान ऑक्सिडीकरण आणि उच्चतापमान गंजण्यापासून धातूच्या अधःस्तराचे संरक्षण करते.…
लोकसाहित्याचे अंत:प्रवाह हा डॉ. प्रभाकर मांडे यांचा ग्रंथ लोकजीवनाच्या अंत:प्रवाहांची पाहणी करणारा ग्रंथ आहे. लोकसाहित्याची निर्मिती लोकमानसातून होते. हे लोकमानस कसे आहे, कशाप्रकारची निर्मिती करणारे आहे याचा विचार या ग्रंथात…
ठळक गोषवारा : भारत-चीन युद्ध हे भारताच्या ईशान्य आणि उत्तर सीमेवर २० ऑक्टोबर ते २० नोव्हेंबर १९६२च्या दरम्यान झाले. त्यात भारतीय सैन्याचा निर्णायक पराभव झाला; परंतु ते अनेक कारणांनी भारतीय लष्कराला…
उच्च सामर्थ्यवान पोलादाचे ताण सामर्थ्य (Tensile strength) ६०० ते १००० MPa या दरम्यान असते. यापेक्षा जास्त ताण सामर्थ्य असलेल्या पोलादास अति उच्च ताणबलाचे किंवा सामर्थ्याचे पोलाद (Ultra high strength steels)…
वाईकर ,यमुनाबाई (जन्म : ३१ डिसेंबर १९१५ - मृत्यू : ७ मे २०१८) मराठीतील सुप्रसिद्ध लावणी गायिका. मूळ नाव यमुना विक्रम जावळे. आईचे नाव गीताबाई. सातारा जिल्ह्यातील वाई तालुक्यामधील वाई…
एंट्रॉपी म्हणजे पदार्थ किंवा व्यवस्थेतील अनियंत्रिततेचे परिमाण. तापीय किंवा ऊष्मीय (Thermal Entropy) व अविन्यासी किंवा समाकृतिक (Configurational Entropy) असे एंट्रॉपीचे दोन प्रकार आहेत. तापमान वाढविले असता धातूमध्ये येणाऱ्या अनियंत्रितपणाचे मोजमाप…
विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात प्लॅस्टिके व बहुवारिके यांचे युग अवतरले आणि वीजविरोधक किंवा वीजप्रतिबंधक म्हणून बहुवारिके मोठ्या प्रमाणात वापरली जाऊ लागली. बहुवारिकांत मुक्त इलेक्ट्रॉन नसल्यामुळे वीजवहन होत नाही. मात्र, पॉलिॲसिटिलीनसारख्या असंतृप्त…
वाघोलीकर, अर्जुनबुवा (जन्म : १८५३ - मृत्यू : मार्च १९१८) :-नामांकित मराठी शाहीर. मूळ नाव अर्जुना भिवा वाघमारे. पुणे जिल्ह्यातील हवेली तालुक्यामधील वाघोली नावाच्या गावामध्ये महार जातीत अर्जुन वाघोलीकरांचा जन्म…