सावित्री : महाभारतातील एक प्रसिद्ध पात्र. सावित्रीचे उपाख्यान हे महाभारताच्या वनपर्वात येते. वनवासात असताना युधिष्ठिर मार्कण्डेय ऋषींशी राज्यापहरण आणि द्रुपदकन्या द्रौपदी यांविषयी बोलत असतो. द्रौपदीसारख्या अतिशय भाग्यवान आणि पतिव्रता स्त्रीला…
अंबा : महाभारतातील एका उपाख्यानाची नायिका. महाभारताच्या आदिपर्वात आणि उद्योगपर्वात हे उपाख्यान येते. महाभारताच्या कथानकाच्या दृष्टिकोणातून हे अतिशय महत्त्वाचे उपाख्यान आहे आणि त्याचप्रमाणे त्याची नायिका सुद्धा महत्त्वाची आहे. ज्येष्ठ अभ्यासक…
जरा : महाभारत या महाकाव्यातील एक प्रसिद्ध पात्र. जरेची कथा महाभारताच्या सभापर्वातील (अध्याय १६, १७) एका उपपर्वात येते. ह्या उपपर्वाचे नाव जरासंधवधपर्व असे आहे. यात जरासंधाच्या जन्माची कथा आणि त्याच्या…
हेमन्स, फेलिसिया डोरोथिया (ब्राउन) : (२५ सप्टेंबर १७९३-१६ मे १८३५). स्वच्छंदतावादी संप्रदायातील लोकप्रिय इंग्रजी कवयित्री. जॉर्ज ब्राउन आणि फेलीसिटी डोरोथिया-वागनर या दांपत्यापोटी लिव्हरपूल, इंग्लंड येथे तिचा जन्म झाला. फेलिसिया भावंडांमध्ये…
लॉरेन्स, मार्गारेट : जीन मार्गारेट वेमिस. (१८ जुलै,१९२६ - ५ जानेवारी,१९८७). प्रख्यात कॅनेडियन लेखिका. पुरुषप्रधान संघर्षमय जगात आत्म-साक्षात्कारासाठी, 'स्व'अस्तित्वाची ओळख होण्यासाठी प्रयत्नांची पराकाष्ठा करणाऱ्या स्त्रियांचे चित्रण त्यांच्या लेखनात प्रामुख्याने आले…
फळांचे आम्बणे किंवा किण्वन ही प्रक्रिया प्रामुख्याने सूक्ष्मजंतूंमुळे घडून येते. यात सॅकॅरोमायसीज (Saccharomyces), नॉन- सॅकॅरोमायसीज (Non-Saccharomyces) आणि लॅक्टिक आम्ल बॅक्टेरिया (Lactic Acid Bacteria) हे महत्त्वाचे घटक आहेत. साधारणपणे वीस वेगवेगळ्या…
सगळ्या जिवंत प्राण्यांत अगदी साधी शरीररचना असणारा हा प्राणी आहे. आधुनिक वर्गीकरणानुसार दृश्यकेंद्रकी अधिक्षेत्रामधील (Eukaryotic Domain) अमीबोझोआ संघातील (Amoebozoa Phylum) ट्यूब्युलिनिया वर्गातील (Tubulinea Class) अमिबिडी कुलामध्ये अमीबाचा समावेश होतो. अमीबाची…
आंतरजालाचा वापर करून आभासी अभ्यासक्रम निर्माण करण्याची आणि त्याचे प्रसारण व्यवस्थापन करणारी एक संगणक प्रणाली म्हणजे शिक्षण व्यवस्थापन प्रणाली होय. हिला शिकण्याच्या सर्व प्रक्रियांचे व शैक्षणिक संसाधनांचे वितरण-व्यवस्थापन करणारी संगणक…
नलावडे, सुलोचना श्रीधर : (३० सप्टेंबर १९४५). महाराष्ट्र तमाशासृष्टीत नृत्य, अभिनय आणि गायन या तीनही कलाप्रकारातील नामवंत कलाकार. रत्नागिरी जिल्ह्यातील खेड तालुक्यातील मुरडं या छोट्याशा गावातील बळवंतराव आणि केशरबाई खेडकर…
दोन किंवा त्यांपेक्षा जास्त व्यापारी घटकांकडून वस्तूंच्या खरेदी-विक्रीबाबत पाळले गेलेल्या निर्बंधांना व्यापार शर्ती असे म्हणतात. व्यापार शर्ती आंतरराष्ट्रीय पातळीवर, देशपातळीवर, राज्यपातळीवर, जिल्हापातळीवर आणि काही प्रमाणात गावपातळीवरसुद्धा दिसून येतात. व्यापार शर्तीचे…
जेव्हा एका देशात खरेदी केलेली वस्तू-सेवा दुसऱ्या देशात उत्पादनासाठी पाठविण्यात येते, तेव्हा त्या वस्तू-सेवाच्या हस्तांतरणावर आकारण्यात येणाऱ्या किमतीला बदली किंमत किंवा हस्तांतरण किंमत असे म्हणतात. त्याच प्रमाणे एका देशात खरेदी…
बडे, हरिभाऊ : (१५ ऑगस्ट १९३५). महाराष्ट्रातील परंपरेने तमाशाफड चालवणारे फडमालक, तमाशा दिग्दर्शक, लेखक आणि तमाशा कलावंत. हरिभाऊ यांचे आजोबा गणपत बडे आणि वडील दशरथ बडे हे उत्तम तमाशा कलावंत…
राज कपूर : (१४ डिसेंबर १९२४ - २ जून १९८८). हिंदी चित्रपटसृष्टीतील प्रसिद्ध अभिनेते, निर्माता, संकलक आणि दिग्दर्शक. त्यांचा जन्म स्वातंत्र्यपूर्व भारतातील (सध्याच्या पाकिस्तानमधील) पेशावर येथे झाला. हिंदी चित्रपटसृष्टीतील ख्यातकीर्त…
मनुष्याच्या कृतीचे पर्यावरणावर काय परिणाम होतील, याचे सर्वंकष आकलन करण्याची प्रक्रिया म्हणजे पर्यावरण मूल्यमापन होय. मूल्यमापनामध्ये एखाद्या बाबीचे संख्यात्मक आणि गुणात्मक मापन केले जाते. पर्यावरण मूल्यमापनामध्ये मनुष्याने विकासाच्या हेतूने केलेल्या…
जेव्हन्झ, विल्यम स्टॅन्ली (Jevons, William Stanley) : (१ सप्टेंबर १८३५ – १३ ऑगस्ट १८८२). प्रसिद्ध ब्रिटिश अर्थशास्त्रज्ञ व तर्कशास्त्रवेत्ता. जेव्हन्स यांचा जन्म इंग्लंडच्या लिव्हरपूल येथे एका लोखंड व्यापाराच्या घरी झाला.…